Meine Jugendjahre: In Krieg und Gefangenschaft“

Im Internet veröffendlicht: 2007-11-25

Meine Jugendjahre: In Krieg und Gefangenschaft“

von Ernst Burghardt

Ich schrieb im Jahr 2000 die Erlebnisse aus meiner Jugendzeit, die auch im Verwandten- und Freundeskreis gelesen wurden. Einige Leser, darunter auch Jugendliche, forderten mich auf, diese auch einmal zu veröffentlichen. Meine Schilderungen beruhen auf Aufzeichnungen, die ich nach der Heimkehr aus Russischer Gefangenschaft gemacht habe. Am 10.08.1946 wurde ich entlassen. Am 5.09.1946 begann ich meine Erlebnisse aufzuschreiben. Meine weiteren Aufzeichnungen wurden dann als privates und später als berufliches Tagebuch weitergeführt. Heute, im Jahr 2007, habe ich kleine Änderungen aus privater Sicht vorgenommen, die aber die Erlebnisse nicht berühren. Meine Erlebnisse als Soldat waren nur eine kurze Zeit des langen und brutalen Krieges. Als unsere Kinder und später die Enkelkinder 17 Jahre wurden, war ich dankbar und zufrieden dass sie ihre Jugendjahre in Frieden erleben konnten. Wie ich diese Jahre erlebt und erlitten habe, will ich jetzt Berichten.

„Meine Kinderjahre in Grünhartau“, dieser Bericht, der schon im Heimatblatt veröffentlicht wurde, endet mit den Worten: „so fuhr mich mein Vater am 12.12.1944 früh morgens mit unserem Pferd und Wagen nach Warkotsch zum Zug. Das war meine letzte Fahrt in unserem Schlesien.“ Hier eine kleine Korrektur. Es war nicht der 12.12., sondern der 14.12.1944, denn am 12.12.1944 bekam ich die telefonische Einberufung, am 13.12.1944 die Schriftliche.

Am 14.12.1944 musste ich mich in Cottbus bei der „Division Brandenburg“ melden, zu der ich bei der Musterung eingeteilt wurde. Vor dem Krieg war das eine freiwillige Spezialtruppe, ebenso wie die „Division Großdeutschland“, zu der wir später gehörten. Damit bin ich nun auch schon bei der Schilderung meiner Rekrutenzeit. In Cottbus bekamen wir in einer Behelfsunterkunft die Frontausbildung. Waffenkunde und Schießübungen waren unser Dienst. Beim Waffenreinigen löste sich bei einem Kameraden ein Schuss aus seinem Gewehr und verletzte ihn am Oberschenkel. Gegen den Verletzten wurde ein Verfahren wegen Selbstverstümmelung eingeleitet. Wie es ausging ist mir nicht bekannt. An Weihnachten bekamen wir Sonderverpflegung und hatten den ersten und letzten Ausgang.

Im Januar 1945 waren wir schon in der Stadt Forst im Rosengarten im Einsatz. Von der feindlichen Artillerie und von Flugzeugen gerieten wir öfters mal unter Beschuss. Von hier aus wurden wir zur Brückenwache am Neißewehr eingeteilt.

Im Februar befand sich unsere nächste Brücke bei Markersdorf, die wir bewachen sollten. Unsere Aufgabe war es die kurze Brücke, die über einen kleinen Fluss verlief, zu verteidigen oder zu sprengen. Da wir noch keine Feindberührung hatten, waren wir nur zu zweit auf Brückenwache. Der Abreißzünder zur Sprengung der Brücke war auf der Brückenmitte angebracht. Die Kritik unserer Führung dazu war: „Typisch SS“, denn die SS hatte die Brücke zur Sprengung fertig gemacht. Eine Zeitzündschnur wurde eingebaut, die beim Zünden der Sprengsätze eine Verzögerung hervorrufen würde. Aber es lief folgendermaßen ab: Am 13. Februar 1945 standen mein Kamerad und ich, wie nach Vorschrift, auf der feindlichen Seite der Brücke. In der Nacht kam ein Bewohner von Markersdorf und sagte, dass die Russen im Ort wären. Wir glaubten es nicht und sagten zu ihm, dass es „Hiwichs“ sein werden. Hiwichs waren Ausländer, die auf deutscher Seite kämpften. Bei dem Gespräch gingen wir mit ihm zurück über die Brücke. Dann ging ich alleine wieder feindseits und sah, dass sich vor der Brücke etwas bewegte. Im ersten Augenblick dachte ich, es wären unsere Kameraden, die einen Steg sprengen sollten. Dann sah ich aber in der Morgendämmerung, dass die Gestalten runde Stahlhelme trugen, also Feinde waren. Ich machte kehrt und rannte zurück über die Brücke. Es setzte sofort Maschinengewehrfeuer ein. Die Brücke hatte ein gemauertes Geländer, so dass mir die Geschosse und Querschläger um die Ohren pfiffen. Ich fühlte mich durchsiebt von den Geschossen und rannte um mein Leben. Ich schäme mich nicht zu sagen, dass ich bei dieser Feuertaufe große Angst hatte. Es wäre eigentlich meine Pflicht gewesen im Kugelhagel auf der Brücke stehen zu bleiben, den Zünder zu suchen und ihn abzuziehen. Diesen Tag Vergesse ich nie.

Als ich am anderen Ende der Brücke ankam, war mein Kamerad schon auf dem Weg zur Unterkunft, die in der nahe gelegenen Mühle war, und ich lief ihm nach. Unser Gruppenführer versuchte noch die Sprengladung durch eine Fernzündung zu zünden, doch ohne Erfolg. Bei dieser ersten Feindberührung verlor ich schon alles was ich privat besessen habe. Wie ich später erfuhr, wurde auch mein Heimatdorf Grünhartau am 13.Februar von den Russen erobert und die schrecklichste Bombennacht in Dresden war auch an diesem Tage.

Wir versuchten nun mit unseren anderen Kameraden unter Beschuss den Wald zu erreichen, was uns auch gelang. Unsere vorläufige Unterkunft war bei Taubendorf in einem Bahnwärterhäuschen. Wir mussten Tag und Nacht Wache stehen, denn hinter dem Wald war der Feind. In der Nacht war das Wachestehen im Wald „furchtbar“, denn man sah die Hand vor den Augen nicht. Wenn es knackte und man rief „Parole“, nutzte das auch nichts. Das Geräusch konnte von der Natur verursacht worden sein, oder vom nächsten Wachposten, oder doch vom Feind. Mit Spähtrupps wurden die feindlichen Stellungen erkundet und nach Möglichkeit wurde auch Verpflegung „organisiert“ denn unsere Versorgung klappte schlecht.

Unsere Kompanie wurde wieder verlegt. Die nächsten Wochen waren geprägt von Angriff und Verteidigung. Einmal gingen wir mit Panzern zum Gegenangriff vor. Als sich die Panzer wegen Spritmangel zurückzogen, mussten auch wir zurück. Nach dem Sammeln der Kompanie (ca. 300 Mann) stellten wir fest, dass nur 50 Mann unverletzt geblieben waren. Beim Überqueren einer Lichtung wurden die Kameraden von Scharfschützen nur so abgeknallt. Bei einem anderen Gegenangriff haben wir ein Dorf zurück erobert. Dabei gab es bei den Russen hohe Verluste, darunter auch eine Kommissarin.

Wir wurden wieder zurückgezogen und kamen zur Pionierausbildung nach Insel Heide. Neben Pontonbrückenbau übten wir vorwiegend die Panzerbekämpfung mit Tellerminen, Haftminen und Panzerfäusten. Auch im Minenlegen gegen einen Infanterieangriff wurden wir ausgebildet. Unsere Einheit nannte sich „Panzersturmpionier Battailtion Großdeutschland“. Nach dieser Kurzausbildung kamen wir zum Fronteinsatz.

Am 14. 4. 1945 wurden wir mit dem LKW in die Stellung gefahren. Dort erhielten wir auch die letzte Feldpost des Krieges. Auch ich erhielt 5 Briefe. Die Feldpostbriefe waren die einzige Verbindung zwischen der Heimat und den Soldaten. Unsere Mutter schrieb fast jeden Abend an einen von uns Kindern, die als Soldaten in alle Himmelsrichtungen verstreut waren. Auch mit Freundinnen und Kusinen meines Alters war ich im Briefverkehr. Auch diese Briefe waren bei der letzten Post dabei.

Bei Rothenburg an der Neiße verließen wir den LKW. Unsere Ausrüstung waren, Maschinengewehr, Sturmgewehr und Panzerfäuste. Am Eingang zu unserem Schützengraben stand der kommandierende General von Großdeutschland zu unserer Verabschiedung, was auch außergewöhnlich war. Er hatte nur noch den linken Arm und gab jedem einzelnen Soldaten die Hand. Mit Mut machenden Worten, aber ohne Hitlergruß und Propagandasprüchen wurden wir in die Stellung eingewiesen.

Zwischenbemerkung: 2003 erfuhr ich, dass es ein Buch vom Einsatz der Großdeutschland Verbände gibt. Die Aufzeichnungen dieser Kriegstage an dieser Front bestätigen meine Angaben. Bei Betrachtung der Karte von dieser Front bin ich sicher in der Annahme, dass die Führung wusste, dass hier der Russe durchbricht. Aus diesem Grund wurden vorwiegend wir 17 jährige ohne Frau und Kind in diese Stellung geschickt. Es war vorhersehbar, dass nur wenige überleben. Aber es gibt im Leben noch Wunder und ich war in meinem Leben, Gott sei dank, öfters daran beteiligt. Später wird sich ein Leser diese Erlebnisse nicht mehr vorstellen können. Er wird sagen: „Da hin wäre ich doch nicht gegangen.“ Bei dem herrschendem Kriegsrecht hätte das aber den sicheren Tod bedeutet. Jeder, der sich ohne Marschbefehl von der Truppe entfernt, ist fahnenflüchtig und wurde damals erschossen. Trotzdem versuchten in der aussichtslosen Zeit etliche Soldaten privat einen Unterschlupf zu finden. Wurden diese von den Feldjägern, von uns „Kettenhunde“ genannt, aufgegriffen, wurden sie erschossen, oder wie wir in Spremmberg sahen, zur Abschreckung an den Bäumen und Laternenpfählen aufgehängt. Sie hatten ein Schild um den Hals hängen, dessen Aufschrift lautete: „Ich war zu Feig fürs Vaterland zu kämpfen“. Dass mich diese Begebenheit tief beeindruckt hat, ist die Tatsache, dass ich sie nach über 60 Jahren immer noch vor Augen sehe. Auch mussten wir einmal bei einer Erschießung von Fahnenflüchtigen, als Zuschauer teilnehmen.

Nun wieder zurück in unseren Schützengraben an der Neiße.

Nach einer unheimlich ruhigen Nacht zum 16.04.1945 setzte gegen Morgen das Trommelfeuer ein. Der Russe schoss mit allen ihm zur Verfügung stehenden Geschützen und Stalinorgeln (Raketenwerfern) auf unsere Stellung ein. Die Feuerwalze kam auf uns zu und blieb 3 ½ Stunden auf unserer Stellung. So etwas kann man nicht beschreiben. Wir hockten in unserem Loch und warteten auf das „Ende“. Als der Spuck vorbei war und Rauch und Nebel sich verzogen, stellten wir fest, dass wir drei noch lebten und nicht verwundet waren. Aber 50 bis 100 Meter vor uns zogen unzählige russische Panzer mit Infanterie massenhaft an uns vorbei. Ein Schuss von uns, und wir wären Leichen gewesen. Wir blieben im Loch hocken, bis die Russen weiter gezogen waren. Dann krochen wir über die von den Granaten umgepflügte Erde zurück in den Wald, wo wir auch andere Überlebende trafen. Auf einer Anhöhe im Wald bei Niesky sammelten wir uns. Auch zwei deutsche Sturmgeschütze trafen da ein. Die gepanzerten Fahrzeuge mit einer Kanone an Bord sicherten unsere Anhöhe gegen russische Angriffsversuche mit Sprenggranaten.

Da wir uns hinter der russischen Front befanden, erkundeten unsere Spähtrupps die Lage. In einer Nacht brachen wir lautlos aus. Alles was klapperte wurde abgelegt, nur Löffel und Gabel wurde behalten. Im Schutz von Wald und Gebüsch wurden die russischen Stellungen umgangen und im Morgengrauen erreichten wir unter Führung eines älteren Hauptmanns den Waldrand. Auf freiem Feld stand ein Tigerpanzer, der die Russen in Schach hielt und wir waren gerettet. Auch die Sturmgeschütze fuhren auf dem Waldweg an den feindlichen Stellungen vorbei, ohne dass ein Schuss fiel. Wir Soldaten hatten überhaupt keine Ahnung wie viele Kameraden gefallen und verwundet wurden. Das war so um den 20.04.1945.

Nach einem Tag Ruhe und guter Verpflegung wurden wir wieder neu zusammengestellt. MG, Sturmgewehr und Panzerfäuste waren unsere Bewaffnung auf einem SPW (Schützen-Panzer–Wagen). Die Fahrzeuge waren gepanzert, aber nach oben hin offen. Es war ein Kettenfahrzeug, das mit zwei Vorderrädern und Kettenbremsen gelenkt wurde, was aber nicht funktionierte. Deshalb sind wir einmal gegen ein Baum gefahren und ein anderes mal sind wir umgekippt, weil die eine Seite des Fahrzeuges auf der Straße bergab fuhr und die andere Seite auf einer wagerechten Mauer die Schieflage herbeiführte.

In der Gegend von Bautzen machten wir einem Gegenangriff und nahmen einzelne Russen gefangen. Auch dieser Einsatz unseres Verbandes wird in dem Buch erwähnt. Als wir dann an einer Hauswand standen, gerieten wir unter Granatwerferbeschuss. Auf einmal legte sich der Kamerad neben mir lautlos auf meinen Schoß, er war tot. Ein Granatsplitter steckte in seinem Genick. Wie heißt es doch in dem Lied „Ich hatt einen Kameraden“ von 1789: „Eine Kugel kam geflogen, gilt sie mir oder gilt sie dir? Ihn hat es weggerissen, er liegt vor meinen Füßen als wär´s ein Stück von mir.“ Der tote Kamerad wurde bei einem Feldlazarett „abgeladen“ und es ging weiter zum nächsten Einsatz. So ging es Tag und Nacht weiter und man konnte zu jeder Zeit den Heldentod sterben, wie man es damals nannte. Auf einmal wurden wir zurückgezogen. Die SPW wurden auf Güterwagen verladen und fuhren über Hirschberg, Glatz, Mittelwalde bis nach Hannsdorf, wo wir ausgeladen wurden. Was diese Fahrt für einen Sinn und Zweck haben sollte wusste niemand. Am 6.05.1945 befanden wir uns in Glatz und standen auf dem Bahnhof. Ich schrieb meiner Mutter den letzten Feldpostbrief, den sie auch erhielt. Sie war nur ein paar Kilometer weiter in Nieder Rahten. Wie alle anderen Bewohner des Ortes war die Mutter vor der herannahenden russischen Front dorthin geflohen. Unser Vater war mit 57 Jahren in Frontnähe und kämpfte mit dem Volkssturm. Zum Volkssturm zählten alle, die keine Soldaten waren.

Wir fuhren von Glatz aus mit unserem Güterzug auch an Grafenort vorbei wo unsere anderen Grünhartauer Bewohner untergebracht waren. Es wäre für mich in Glatz kein Problem gewesen mich von der Truppe zu entfernen um bei meiner Mutter Unterschlupf zu suchen. Es war aber noch Krieg und die Kettenhunde waren bis zum letzten Tag aktiv. Da nur uns Überlebenden vergönnt ist davon zu berichten, können wir nicht ahnen, wie viele Menschen die letzten Tage auf tragische Art und Weise nicht überlebten. In Glatz auf dem Bahnhof wurde uns das erste Mal angedeutet, dass der Krieg bald zu Ende ist. Wir sollten uns bereithalten, um dann mit den amerikanischen Truppen gegen die Russen zu kämpfen.

Wir fuhren von Hannsdorf aus mit unseren SPW bewaffnet wie bisher nach Westen und wollten über die Moldau. Unterwegs bekamen wir von den Tschechen Flugblätter mit der Botschaft, dass der Krieg seit dem 8.Mai vorbei ist. Da der Russe vor uns an der Moldau war, kamen wir nicht weiter. Wir ließen die SPW stehen, zerlegten die Waffen und flohen waffenlos in den Wald Richtung Westen. Das war wohl vom 9. auf den 10. Mai.

An dieser Stelle will ich etwas nachholen. Seit der Einberufung am 14.12.1944 war ich mit einem Freund Willi immer zusammen. Wir waren gleich groß und standen deshalb immer nebeneinander. Das war bestimmt nichts Besonderes und kam öfters vor. Andere Soldaten waren vielleicht 4 Jahre zusammen. Doch wir zwei waren schon im Winterhalbjahr 43/44 zusammen in der Landwirtschaftsschule und vor der Einberufung beim RAD (Reichsarbeitsdienst) in Westpreußen.

Doch an diesem Abend kamen wir an eine Straße, die von russischen Fahrzeugen viel befahren war. In Verkehrslücken haben wir einzeln die Straße überquert. Nachdem es sieben Kameraden geschafft hatten, kamen endlose Kolonnen. Ein Österreicher und ich lagen noch im Feld und konnten nicht über die Straße. Erst in der Dunkelheit hatten wir die Möglichkeit, aber unsere Kameraden waren nicht mehr da, so auch mein Freund Willi nicht. In der Nacht liefen wir weiter, wir orientierten uns nur nach den Sternen. Dann streiteten wir zwei uns, in welche Richtung wir weiter laufen müssen. Also trennten wir uns und jeder ging seinen eigenen Weg. Übermüdet schlief ich auch einmal im Wald, dann ging ich wieder weiter durch die Nacht. Bei Tage sah ich, wie die Russen und Tschechen in den Dörfern den Sieg feierten.

Ich hatte Hunger und Durst. Den Durst löschte ich mit Bachwasser und so gut hat Wasser noch nie geschmeckt. Als ich am Nachmittag ein Waldhäuschen entdeckte, war es mir egal was jetzt passiert. Ich schlich mich von hinten an und ging hinein. Im Haus war ein altes Mütterlein und ich bat sie um Essen. Sie nickte und machte mir eine Suppe warm, die ich gleich verschlang. Sie gab mir auch zu verstehen, dass soeben die Russen hier waren und ihren Sohn mitgenommen haben. Sie gab mir noch ein paar Scheiben Brot mit auf den Weg. Dann gab ich ihr die Hand, bedankte mich herzlich und verschwand schnellstens wieder im Wald. Ich lief vielleicht fünf Minuten oder auch länger in die bisherige Richtung. Als ich an eine kleine Waldlichtung kam, traute ich meinen Augen nicht. Meine sieben Kameraden, die ich am Abend zuvor verloren hatte, saßen da und berieten die Lage. Ich bin die ganze Nacht und den ganzen Tag quer durch den Wald gelaufen, nicht etwa auf Wegen, und wir alle trafen uns hier wieder. Es gibt also doch noch Wunder. Da auch sie noch nichts zu Essen hatten, teilten wir uns mein Brot.

Noch eine weitere Nacht irrten wir durch den Wald. Es war nun der 12. Mai, als wir weiter Richtung Westen liefen und uns am Waldrand ausruhten. Wir überlegten wieder was wir machen sollten. Mit den Nerven waren wir so wie so am Ende, als plötzlich ein Panjewagen (russischer Kastenwagen, der von zwei Panjepferden gezogen wird) um die Ecke kam. Als uns die Besatzung sah, schossen sie sofort in die Luft und riefen auf russisch „Hände hoch“. Wir hatten keine Chance zu fliehen und wir ergaben uns. Der russische Hauptmann und noch ein paar Soldaten nahmen uns mit bis in das nächste Dorf. Dort befahl er einer Tschechin, uns Milch und Brot zu holen, damit wir uns satt essen konnten. Auch bot er uns eine Zigarette an. Nach dem ersten Zug auf leeren Magen wurde uns schlecht. So eine Gefangennahme hatten wir nicht erwartet und kam bestimmt auch selten vor. Der russische Offizier schickte uns dann, begleitet von einem bewaffneten Tschechen, in das Gefangenlager Tabor. Auf dem Weg nach Tabor kamen wir an eine Panzersperre. Hier versuchte ein russischer betrunkener Offizier mit der Pistole in der Hand die Panzersperre zu entfernen. Als wir kamen, mussten wir mit den Worten des Russen, „dawei dawei“, was „schnell, schnell“ heißt, ihm sofort helfen. Diese russischen Worte sollten uns noch länger begleiten. Dann kam ein endloser Zug deutscher Soldaten, der in das Gefangenlager zog. Wir reihten uns unauffällig ein, denn der betrunkene Russe war uns aus Erfahrung zu gefährlich. So kamen wir in das Gefangenlager Tabor mit 60.000 Mann unter freiem Himmel, umgrenzt von Stacheldraht und Wachsoldaten. Wir suchten uns eine kleine Anhöhe wie ein Maulwurfhaufen wo wir uns hinkauerten. Dann zogen wir die Jacke aus und hängten sie uns zum Schlafen um.

Am nächsten Tag wurde eine Hundertschaft abgezählt, die ein Stück Land zugewiesen bekam, auf dem sie sich aufhalten sollte. Zu Essen gab es ¾ l Erbsensuppe, aber sonst nichts. Nach ein paar Tagen konnten wir sie trotz Hunger nicht mehr essen. Erst als wir Brot dazu bekamen konnten wir sie wieder schlucken. Mit Lautsprechern wurde viel Propaganda gemacht. So wurde zum Beispiel gesagt: „Ihr kommt alle nach Hause, aber nach und nach.“ Wenn einer sagt, wir kämen nach Russland, der wurde eingesperrt. So ging die Lügerei schon los und dauerte bis zum letzten Tag. Später bekamen wir Gasplanen. Das war eine Art wasserfestes Papier, mit dem wir uns zudeckten. Wir bauten uns später eine Schlafstätte, indem wir uns ringsherum Erde aufschichteten und mit den Gasplanen überspannten. Eine fünffache Schicht Gasplanen und dazwischen gespannte Drähte hielten sogar einen Hagelschauer aus. Wir lagen darin wie die Heringe in der Büchse.

Zwischen dem 5. und 8. Juni wurden wir in Viehwaggons verladen und fuhren über Wien, Pressburg, Budapest und Bukarest bis nach Fuchsschani in Rumänien. Bei dieser Fahrt standen wir am 10. Juni auf dem Nebengleis eines Bahnhofes in Österreich. Auch standen dort russische Truppentransportzüge auf den Nebengleisen. Diese betrunkenen Soldaten kamen zu unseren Waggons und wollten uns filzen. Filzen bedeutet, alles zu durchsuchen und was gebraucht wird, mitnehmen. Das wurde aber schon ausgiebig im Lager gemacht, indem wir uns nackend ausziehen und dann zur Filzung vortreten mussten. Hier, auf dem Bahnhof in Österreich, kamen die Soldaten in unseren Waggon Nr. 53. Allen voran ein Major mit entsicherter Pistole, der kaum noch stehen konnte. Außer einer Nagelfeile als „Mordwaffe“ fanden sie nichts. Dann gingen sie in den Waggon Nr. 51. Dort fiel auf einmal ein Schuss und die Russen riefen „Die Deutschen haben geschossen“. Es kamen noch mehr Soldaten herbei und sie schossen und schlugen mit Eisenstangen im Waggon um sich. Als sich die Lage beruhigt hatte, wurden die Wagen ab 51, also auch unserer, auf ein Abstellgleich außerhalb des Bahnhofs geschoben. Die noch Lebenden des Wagens 51 mussten im Gelände unweit der Gleise ein Loch ausheben und die Toten hinein werfen. Dann mussten sie sich vor das Grab stellen und wurden auch erschossen. Auch wurde noch ab und zu in das Grab geschossen. Wer das Grab zugemacht hat weiß ich nicht mehr. Wir, von Wagen 53 und 52, waren Zeugen dieses Gemetzels, und das alles fand nach dem Kriege statt. Durch die vergitterten Luken des Waggons konnten und mussten wir das alles miterleben. Wir hatten einen Kameraden im Waggon, der die russische Umgangssprache etwas verstand. Bei uns im Wagen war eine Totenstille. Jeder dachte, jetzt kommen wir dran. Wir bekamen auf dem Abstellgleis nichts zu Essen und zu Trinken. Wir hatten keinen Hunger, nur Durst. Wir haben in der kurzen Zeit unseres Einsatzes viel Tod und Elend erlebt, aber das hier war das Schrecklichste. Wie wir später erfuhren, sollten alle 50 Mann im Waggon, außer dem Hauptmann, ums Leben gekommen sein.

Unsere Waggons wurden dann wieder angekuppelt und der Zug fuhr weiter bis nach Fuchsschani, wo die Europaspur endet und die russische Breitspur beginnt. Dieses Durchgangslager sahen Hunderttausende von Kriegsgefangenen, die dann in die Weite des russischen Landes verfrachtet wurden. Wie ich jetzt erfuhr, machte auch der Braunsdorf Fritze aus Grünhartau mit dem Lager Bekanntschaft. Wir bekamen in dem Lager anderes Essen und wir kamen vom Donnerbalken nicht mehr herunter. Der Donnerbalken war ein Holzbalken vor einer Grube auf den man sich setzte um seine Notdurft zu verrichten. Auch da spielten sich unbeschreibliche Szenen ab. Wir waren vom 21. bis 23. Juni in dem Lager und wussten jetzt zu 100%, dass wir nach Russland kamen. In die Mitte des Güterwagens wurde ein Loch geschnitten. Ein ca. 30 cm hohes Holzgestell darüber bildete das Klo. An beiden Seiten bis zur Tür wurden Pritschen angebracht, sodass über 50 Personen im Wagen liegen konnten.

Unser Zug bestand aus 60 Wagen und wurde von zwei beziehungsweise drei Lokomotiven, je nach Gelände, gezogen und geschoben. Wir fuhren erst Richtung Krim und dann nach Norden über Kiev, Charkov und Moskau nach Perm (Molotov). Dort begann, so viel ich weiß, das russische Zwangsarbeitsgebiet mit den Zwangslagern. Wir fuhren noch etliche 100 Km nördlicher nach Baskaja. Am 6.Juli erreichten wir unser Ziel, also dauerte unsere Fahrt vier Wochen. Baskaja, lag an einer Haupteisenbahnstrecke. Sie war elektrisch und alle 10 Minuten fuhr ein Güterzug voll Kohle aus dem Norden in den Süden. Das Essen auf der Fahrt bestand fast nur aus Dürrgemüse. Es war zwar zu wenig, aber gut verträglich. Brot bekamen wir unregelmäßig, wenn es gerade vorhanden war.

In Baskaja war die Verpflegung schlecht. Es gab nur dünne Wassersuppe und kein Brot. Auch waren wir von der Fahrt sehr geschwächt. Im Ziehbrunnen war noch ein Eisklumpen vom letzten Winter. Die Baracken, in denen wir schlafen sollten, waren dick mit Wanzen bewohnt, aber für uns unbewohnbar. Wir kampierten draußen im Hof. Erst nach einer Vergasung konnten wir einziehen.

Wir bauten an der Bahnstation den ersten Ziegelbau, einen Lokomotivschuppen. Es gab keine Baumaschinen, alles wurde von Hand gemacht. Die Verpflegung wurde besser und es gab 600 Gramm Brot am Tag. Es gab aber nur dieses Brot, auch für die Bevölkerung. Die Suppen waren aber immer dünne, meistens Kapuster-Brühe (Krautbrühe). Zu Trinken gab es Fichtennadeltee satt. Früh morgens zwischen sechs und sieben Uhr gab es den Tee, sonst nichts. Von acht bis 16 Uhr ging es zur Arbeit. Um 18 Uhr war Essenausgabe. Bis zum Schlafen aß ich, auch viele andere, nach und nach alles auf. Das hatte den Vorteil, dass es nicht geklaut wurde. Auch die Ratten, die uns nachts besuchten, fraßen es uns nicht unter dem Kopf weg. Denn wer das Brot nicht aufaß, nahm es nachts als Kopfkissen.

Die Arbeiten wurden nur im Akkord verrichtet. Wenn ein Arbeiter sein Soll mit 101% und mehr erfüllt hatte, bekam er zusätzlich ¼ Liter Kasch (z.B. Hirsebrei). Für die Schwachen war das so wie so ein unerreichbares Ziel. Meine Arbeitskraft lag im Mittelfeld. Ich habe meinen Körper wegen 4 Löffel Kasch nicht ausgelaugt. Die Hoffnung, wieder nach Hause zu kommen, habe ich aber nicht aufgegeben. Dass viele Gefangene starben, haben wir gewusst, aber die Anzahl konnten wir nicht erahnen. Im Oktober kam der erste Sammeltransport nach Hause. Es waren vorwiegend Polen, Tschechen und Österreicher, die der Russe einfach so mitgenommen hatte. Die wurden aus allen Lagern gesammelt und nach Hause transportiert.

Unser Lager wurde aufgelöst und wir kamen nach Cremertschek. Das Lager war 100 Km oder auch 300 Km nördlicher. 100 Km spielen keine Rolle, es waren immer Tagesreisen. Ab dem 10. November haben wir in einem Kohlenschacht über Tage mit einem Förderband Kohlen in einen Waggon geladen. Unsere Arbeitszeit war von 16 Uhr bis 23:30 Uhr, so auch an dem 15 November. Gegen 22 Uhr kamen die Kohlen ins Rutschen und warfen mich um. Ich war sofort besinnungslos und wurde von den Kameraden in das Lager gebracht, wo ich am Morgen gegen acht Uhr aufwachte. Als der deutsche Sanitäter vorbeikam und mich sah, sagte er: „Ach du lebst ja noch, für dich hätte ich keine 5 Pfennige mehr gegeben. Indem Loch deines Kopfes konnte man das Gehirn sehen.“ Nach einer Begutachtung der russischen Lagerärztin, wurde ich mit dem deutschen Sanitäter in die russische Krankenstation geschickt. Ein wolgadeutscher Arzt, der auch perfekt deutsch sprach, war der Arzt des Hauses. Zur Behandlung legte ich mich auf den Operationstisch. Erst rasierte mir die Krankenhilfe die Haare um die Wunde ab. Das waren die größten Schmerzen. Der Arzt nähte nun die Wunde zu. Das Blut lief mir dabei in Mund und Augen. Es wurde alles ohne Betäubung und ohne Medikamente gemacht. Wer die Behandlung nicht überstand, der hatte Pech. Das war aber Standart für alle Patienten des Hauses. Es war eben nichts vorhanden. Ich bekam einem Kopfverband, der durch die Schwellung der Wunde schmerzte.

An meinem 18. Geburtstag am 17. November konnte ich vor Schmerzen nicht schlafen und nichts essen. Ich hatte Zeit an meine Geburtstage der zurückliegenden Kinderjahre zu denken, sowie auch an die Eltern, Geschwister, Freunde und Bekannte. In den nächsten Tagen, als die Schmerzen nachließen, war es meine beste Zeit in der Gefangenschaft. Ich bekam vom Lager täglich ¾ Liter Kasch, so viel hatte ich noch nie bekommen. Und von der Krankenstation bekam ich die tägliche Kost. Ob sie mir zustand, das weis ich nicht. Auch von deutschfreundlichen Patienten, die vor Schmerzen nichts essen konnten, bekam ich das Essen. Ja, so etwas gab es auch. Auch war das Essen mit etwas Fett angemacht, was mein Magen nicht kannte. Die Folge war, dass ich Durchfall von dem vielen Guten bekam. In dieser Baracke, die das Krankenhaus war, waren nur Schwerverletzte, wie z. B. Verbrennungen. Ich war der einzige Deutsche aus dem Lager. Die Baracke war in Schlafraum, also in Patientenraum, in Operationsraum, sowie Küche und Sanitäranlagen aufgeteilt. Es war auch schön warm, was wir nicht kannten. Und wir lagen in Betten und nicht auf der Pritsche wie im Lager. Alle Menschen, außer uns Gefangenen, die in diesem Gebiet hinter Perm lebten, waren Zwangsarbeiter. Aus irgendeinem Grund, meist politischer Art, wurden sie zur Zwangsarbeit dorthin verurteilt. Aus diesem Grunde war auch der wolgadeutsche Arzt dort. Die Wolgadeutschen wurden nämlich im Krieg auch aus ihrer Heimat vertrieben und in ganz Russland verteilt.

Auf dieser Krankenstation traf mich ein junger Russe, der etwas deutsch sprach. Er sagte zu mir, dass er im Krieg in Mecklenburg beim Bauer gearbeitet hat. Es ging ihm dort gut. Als ihn dann die russische Armee „befreite“, wurde er zum Arbeitslager im Ural verurteilt. Nun noch ein Dialog mit diesem Russen. Wenn der Arzt bei der Visite zu mir kam, fragte er mich in fließendem deutsch: „Na Ernst wie geht’s?“ Ich antwortete: „Na ja ganz gut.“ Da sagte dieser Russe: „Warum du immer sagen ganz gut, dir nur halb gut geht.“ Er hatte ja Recht. Diesen Abschnitt der Gefangenschaft habe ich etwas ausführlicher geschildert, weil ich als deutscher Kriegsgefangener die Chance erhielt im russischen Krankenlager meine Verletzungen zu behandeln und damit auch das Privatleben der Russen im Gebiet der Arbeitslager kennen zu lernen.

Am 4.Dezember wurde ich wegen Platzmangel aus der Krankenstation entlassen und lazarettfähig geschrieben. Ich sollte nach 10 Tagen zur Kontrolle wiederkommen. Ich gab diesen Befund der russischen Lagerärztin. Da der Befund später aber nicht mehr auffindbar war, war die Sache für sie erledigt. Ich war zwar nicht arbeitsfähig, aber auch nicht lazarettfähig.

Am 8. Dezember wurde ich trotzdem von der Lagerwache zum Holzsägen eingeteilt. Da ich durch meinen Unfall keine eigene Winterkleidung hatte, bekam ich nasse, nicht passende Filzstiefeln, sodass meine Zehen erfroren. Die Arbeitskolonnen hatten im strengen Winter Filzstiefel, gefütterte Hosen, Pelzmantel und Pelzkappe. Unterhosen und Unterhemden hatten wir nicht. Um meine erfrorenen Zehen und den Fuß wurde eine Papierbinde gewickelt und ich war weiter arbeitsunfähig. Die Binde wurde nicht gewechselt und die Zehen haben gestunken. Ich dachte, sie würden abfaulen. So um die Weihnachtszeit wurde der Dreck von den Zehen abgemacht und siehe da, es hatte sich eine neue Haut darunter gebildet. Es ist nicht zu glauben, wie sich der Körper auch ohne Salbe und Medikamente hilft. Bei Frost hatte ich aber noch jahrelang Schmerzen.

Um diese Zeit gab es auch eine große Kältewelle von –40°C, an einem Morgen waren es sogar -56°C. Da durften wir nicht die Baracke verlassen. Am nächsten Tag war es wieder milder. Die Wachmannschaft achtete auf dem Weg zur Arbeit darauf, ob ein Gefangener eine weiße Nase bekam. Denn dann wurde sie sofort mit Schnee eingerieben. Der 24. Dezember 1945 war bei einer Kelle voll Wassersuppe und 200 Gramm Brot ein hungriges Weihnachtsfest. Zu Essen gab es so wenig, weil durch den kalten Winter die Bahn keinen Nachschub lieferte und das betraf alle. Wenn wieder Nahrungsmittel ankamen, mussten wir Gefangenen auch nachts beim Entladen helfen. Dabei konnte man ab und zu auch etwas „organisieren“ oder sogar essen. Auch Pferdehafer war beliebt, wenn man daran kam. Der wurde zwischen zwei Büchsen geschrotet und dann zu einer Hafersuppe gekocht. Der deutsche Lagerleiter ging am heiligen Abend durch die Baracken und sagte ein paar Worte. Ob wir auch ein Weihnachtslied gesungen haben, weiß ich nicht mehr. Wir dachten wohl alle an zu Hause, aber zum Heulen war wohl unsere Gefühlskälte zu tief. Das wird heute wohl keiner verstehen, ich auch nicht mehr, aber es war so.

Unsere Wohnbaracken waren lang und doppelwandig gebaut. In der Mitte befand sich der Eingang. An den Stirnseiten der Baracke stand jeweils eine Feuerstelle. Es war ein aus Ziegelsteinen gebauter „Ofen“ mit einem großen Feuerloch, in dem man meterlange Holzscheite verbrennen konnte. Das Feuer brannte im Winter Tag und Nacht. Aber nur direkt davor war es warm. Holz war genug vorhanden, wir mussten es nur aus dem Wald nach Hause tragen. Zu Essen gab es später auch ab und zu mal Fisch. So ein Hering wurde in ca. 20 Stücke geteilt und der Kopf wurde verlost, weil es das größte Stück war. Im Sommer haben wir im Wald auch Feldsalat und im Frühjahr die jungen Blätter der Eberesche gegessen, die ein köstliches Aroma haben. Im Winter wurde ich mit anderen Kameraden in das Magazin zur Arbeit geschickt. Die Krautköpfe (Krapuster), lagen unter freiem Himmel und waren tief gefroren. Mit Pickeln wurden sie auseinander gerissen und kamen in den Kessel für Kapustersuppe. Bei der Arbeit im Magazin konnten wir uns ein paar Kartoffeln auf der Ofenplatte unter einer umgedrehten Büchse garen. Die haben damals so gut geschmeckt, sodass wir sagten, das machen wir auch, wenn wir nach Hause kommen. Damals schmeckten die halb verbrannten Kartoffeln besser, als heute Salzkartoffeln mit Buttersoße im Überfluss. Die Magazine waren auch für die Bevölkerung des Ortes da. Die Kartoffeln waren in einer Baracke, in der durch Heizen mit Holz die Temperatur über Null gehalten wurde.

Einmal im Monat wurden die Kleider entlaust. Sie wurden in einen Raum der Sauna gehängt, in dem eine Temperatur von 80 bis 100° herrschen sollte. Doch blieb es nicht lange genug so heiß, sind die Läuse erst richtig munter geworden und waren dann auch gut verteilt. An diesem Saunatag Zeit konnten wir uns auch einmal von Kopf bis Fuß richtig waschen, so auch das Hemd. Das wurde sofort getrocknet und wieder angezogen, denn wir hatten nur eins. Auch wurden alle Haare von Kopf bis Fuß mit einer Handhaarschneidemaschine kahl geschoren. Die Maschine war aber stumpf, sodass das kein Vergnügen war. Das Schneiden wurde von deutschen Kameraden verrichtet. Bei diesen Hygieneverhältnissen war das Haarschneiden unerlässlich.

Im Februar gab es eine große Untersuchung. Bei den Arbeitsfähigen wurde die Fülle der Arschbacken begutachtet. War bei der letzten Reserve des Körpers noch was vorhanden, so kam man in Gruppe zwei, was „voll arbeitsfähig“ bedeutete. Auch ich kam in diese Gruppe, fühlte mich aber sehr schwach. Ich kam zu den Waldarbeitern, zur schwersten Arbeit. Eine Rotte, ich glaube vier Mann, arbeiteten zusammen und etliche verdienten sich im Akkord noch zusätzlich Essen (Kasch) dazu. Ich war dazu nicht zu gebrauchen, keine Rotte wollte mich haben. Da machte ich im Wald „Kultura“, wie es der Russe nannte. Ich verbrannte vier Wochen lang Tannenäste. Der Schnee lag etwa einen Meter hoch und die Bäume wurden über dem Schnee abgeschnitten. Der Schnee war aber verharscht, sodass man oben drüber lief. Ich kümmerte mich drum, dass das Feuer immer gut brannte und hielt mich so über Wasser. Der Weg in den Wald und zurück war schon anstrengend genug. Im April kam ich in Gruppe drei. Bei einer Arbeitszeit von sechs Stunden bauten wir Baracken und rodeten Stöcke. Von November bis Mai ist nun durchgehend Winter gewesen, danach ging das Wetter aber auch gleich in den Sommer über.

Im Juni war wieder eine große Untersuchung. Die Arbeitsfähigen mussten sich im Hof aufstellen, ausziehen und die Gesundheitskommission ging durch die Reihen wie bei einer Parade. Zweifelhafte Arschbacken wurden auch mal betastet. Die nicht Arbeitsfähigen, zu denen ich zu dieser Zeit auch gehörte, wurden im Lazarett tatsächlich gründlich untersucht, sogar mal abgehört und auch nach Schmerzen gefragt. Ich antwortete, dass ich eine frische Kopfverletzung habe und dass es mir schwindelig und schwarz vor Augen wird, wenn ich mich bücke. Die Ärztin glaubte mir wohl und ich wurde in eine Liste eingetragen. Von den etlichen hundert Lagerinsassen standen gerade mal 35 auf der Liste. Die Parolen lauteten von „nach Hause kommen“ bis zu „auf die Krim zur Erholung“. Wir hatten zwar die Hoffnung, dass wir nach Hause kommen könnten, allein uns fehlt der Glaube. Etliche Kameraden gaben uns Adressen aus ihrer Heimat. Wir sollten ein Lebenszeichen von ihnen überbringen. Wir haben aber schon einmal geschrieben, hatten aber keine Rote-Kreuz-Karte dafür. Um uns zu beruhigen, durften wir auf selbst gemachte Karten aus Birkenrinde schreiben. Diese gebündelten Karten wurden Wochen später auf der Lagerwache als Kopfunterlage entdeckt. Eine echte Rote-Kreuz-Karte habe ich am 7. April 1946 geschrieben. Da sie wahrscheinlich erst nach Schlesien ging und nach der Vertreibung der Eltern weitergeleitet wurde, kam sie, so glaube ich, im Frühjahr 1947 bei meinen Eltern in Norddeutschland an.

Nun wieder zurück in unser Lager.

Auf einmal hieß es, die in die Liste eingetragenen sollten sofort heraustreten. Nach zwei Stunden mussten wir wieder zurück in die Baracke. So ging es etliche Male und auf einmal wurden wir doch fortgebracht. Hier wurde ich auch von meinem Freund Willi getrennt, der erst Anfang der 50er Jahre in den Raum Lüneburg zurückkam. Zwischen dem 8. und 10. Juli 1946 wurden wir noch weiter nördlich nach Jawei gebracht. In dem Lager wurde der Transport zusammengestellt. In Gruppen standen die Leidensgenossen zusammen und erzählten, wo sie waren und was sie erlebt hatten. So hörte ich zufällig, wie ein Schlesier von „Breslau“ und „Grünhartau“, meinem Heimatort, erzählte. Er hieß Ohnesorge und hatte Frau Marta Ludwig von Grünhartau geheiratet. Sie handelte damals mit Eiern und Butter und war allen gut bekannt. Ich habe den Kameraden Ohnesorge im kleinen Dorf Grünhartau nicht kennen gelernt, aber hier, 5000 Km von der Heimat entfernt, trafen wir uns zum ersten Mal. So habe ich auch im ersten Lager Baskaja nur ganz kurz im vorbeigehen einen Schulfreund aus Kampen getroffen. Es war Horst Pfeiffer und er hatte damals noch die HJ Uniform an, weil er wahrscheinlich von der HJ aus im Einsatz war, als ihn der Russe festnahm. Wir hatten sowieso alle unsere Wehrmachtsklamotten an.

Nachdem der Transport endgültig zusammengestellt war, fuhren wir in Richtung Süden. Es war wieder ein Güterzug, wie auf der Hinfahrt, nur die Luken waren nicht vergittert. Das Essen war jetzt auch besser. In Polen bekamen wir auch mal Weißbrot. Erst als wir in Brest die Eisenbahnspur wieder wechselten, war unsere Hoffnung gestärkt, dass wir tatsächlich nach Hause kommen. Wir waren bisher doch nur belogen worden, wir glaubten nichts mehr so schnell. Geglaubt haben wir es erst, als wir in Frankfurt/Oder die deutsche Sprache hörten und vom Deutschen Roten Kreuz bewirtet wurden. Unser Transport aus Russland dauerte auch wieder vier Wochen. Beim Ausstellen der Entlassungspapiere erfuhren wir jetzt offiziell, dass wir nicht mehr nach Schlesien durften, da die Bevölkerung ausgesiedelt wird. Wir galten also als heimatlos und kamen ins Heimatlosenlager nach Dwasieden bei Saßnitz auf Rügen.

Unser Vater war bis ans Kriegsende beim Volkssturm und suchte dann unsere Mutter wieder auf, die wie alle anderen vor den Russen in die Glatzer Berge geflüchtet waren. Die Flucht war organisiert und geleitet. Mitte Mai wurde die Rückkehr nach Grünhartau freigegeben. Die zerstörten und verdreckten Wohnungen mussten wieder bewohnbar gemacht und für Essen gesorgt werden. Kadaver und Leichen mussten begraben werden. Auch Mienen und Munition lagen herum. So starben Kinder der Familie Siegemund und Ullmann und es verletzten sich viele beim Hantieren mit einer Panzerfaust. Auch Frau Friem trat im Feld auf eine Miene und verlor ein Bein. Zwei Kinder wurden verletzt. Einen ausführlichen Bericht über die Flucht und Ausweisung durch die Polen ist im Buch „Unser Dorf Grünhartau“ beschrieben. Es wurde von Ilse Tobis 1984 zusammengestellt.

1945 wurde von der Besatzungsmacht verfügt, dass polnische Bürger, die von den Russen aus Galizien vertrieben wurden, in unsere Häuser eingewiesen werden. Nachdem Deutsche und Polen ein Jahr zusammengelebt hatten, wurden am 8. August 1946 die ersten Grünhartauer von der polnischen Miliz ausgewiesen. Unsere Eltern waren auch dabei. Am gleichen Tag kam ich aus der Gefangenschaft in Frankfurt/Oder an und kam dann nach Rügen. Ich schrieb gleich an unsere Verwandten in Berlin, um zu erfahren wo sich unsere Eltern aufhielten. Ich bekam ein Telegramm: “Eltern noch zu Hause“. Ich meldete mich als Landwirt zur Arbeit. Meinem Alter von 19 Jahren verdanke ich wohl, gleich eine Stelle bei Kalius in Buschwitz bei Bergen bekommen zu haben. Nach der Quarantäne trat ich am 26. August die Stelle an. Am 5. September begann ich meine Tagebuchaufzeichnungen aus der Kriegszeit und Gefangenschaft zu schreiben.

Diese Aufzeichnungen sind auch die Grundlage für meinen „Erlebnisbericht“. Ich verrichtete in Buschwitz alle landwirtschaftlichen Arbeiten und bekam reichlich zu essen. Mein Gesundheitszustand war erträglich. Durch die Unterernährung hatte ich Wasseransammlungen im Körper mit den bekannten Folgen. Bauer Kalius hatte früher einen 400 Morgen großen Hof bewirtschaftet. Der Russe hat aber die großen Höfe aufgeteilt und den Arbeitern zur Bewirtschaftung überlassen. Herr Kalius hat auch nur einen Hof von 30 ha bekommen, weil seine Frau Schwedin war und in der Nazizeit im Gefängnis saß, angeblich wegen Schwarzschlachten.

Am 16. September bekam ich einen Brief aus Berlin mit den Adressen von den Eltern und Bruder Max. Es folgten am 27. September die ersten Briefe von ihnen. Es stand nun fest, dass unsere Familie alle Kriegsgefahren lebend überstanden hatte. Die Eltern meldeten sich nach der Vertreibung aus Strückhausen im Kreis Wesermarsch und waren beim Bauern untergebracht. Mein ältester Bruder war als Fleischer in Wehrheim im Taunus und mein zweiter Bruder war noch in jugoslawischer Gefangenschaft. Alles Orte, die man noch nie gehört hatte.

Nach längerem Briefwechsel zwischen Eltern und Bruder entschloss ich mich am 2. Dezember 1946 in den Westen zu fahren. Ich meldete mich polizeilich in Buschwitz ab und reiste das erst mal nach dem Krieg mit einem Personenzug nach Berlin. Mit dem russischen Entlassungsschein reiste ich sogar kostenlos. In Berlin suchte ich erst einmal meine Verwandten auf. Am 5. Dezember meldete ich mich in der Invalidenstraße 50 auf der englischen Kommandantur. Mit einem Militär-LKW wurden wir nach Berlin-Staaken gefahren, wo wir untersucht und entlaust wurden. Als alle Formalitäten erledigt waren, wurde ein Personenwagen an einen britischen Truppentransportzug angehängt, in dem wir nach Munsterlager fuhren. Durch dieses Entlassungslager mussten alle, die in die britische Zone wollten. Hier kamen wir auch das erste Mal mit Kriegsgefangenen zusammen, die in anderen Ländern waren. Die hatten zum Teil große Seesäcke, die sie nach Hause schleppten. Wir aus Russland hatten damit keine Probleme, wir hatten nichts.

In einem richtigen Lazarett wurden wir gründlich untersucht. Mit der Unterernährung hatte ich die Wahl zwei bis drei Wochen auf der Krankenstation zu bleiben oder mich entlassen zu lassen. Von Lazarettkameraden wurde mir empfohlen mich für die Entlassung zu entscheiden, da ich zum Bauern kommen sollte. Ich nahm den Rat an und wurde am 22. Dezember entlassen. Wir bekamen Geld, ich glaube 50 Reichsmark, einen Mantel und eine neue Wolldecke, woraus später meine erste Hose wurde. Am 23. Dezember wurden wir mit dem LKW zum Bahnhof gefahren. Ich wurde im Bahnhof Oldenburg abgeladen und erreichte noch den letzten Zug nach Brake. Um 21:30 Uhr in dunkler Nacht kam ich dort an. Wo liegt jetzt Strückhausen? Ich fragte Leute und dann ein junges Pärchen. Sie gingen auch diesen Weg und sie kannten sogar den Bauer Westje (Wäsche), wo meine Eltern wohnten. Es waren noch 8 km zu laufen. Meine erfrorenen Zehen machten mir schwer zu schaffen, ebenso Glatteis auf den mit Backsteinen rundgepflasterten Straßen. Mir kam der Weg wie eine Ewigkeit vor. Man sah auch nur ab und zu ein Haus, da viele Häuser weiter zurück standen. Wenn ich heute die Strecke befahre denke ich oft an diese Nacht zurück. Seit 1976 fahren wir fast jedes Jahr nach Jaderberg zum Grünhartauer Treffen und kehren an die Stätte der Erinnerungen zurück.

Als uns auf dem Weg nach Strückhausen in dieser Nacht ein Auto entgegenkam, legten wir uns am Straßenrand in Deckung. Wie meine Begleiter mir sagten, war um 23:30 Uhr Sperrstunde. Wenn das die Militärpolizei ist, nehmen sie uns mit und werden uns über Nacht eingesperren. Wir gingen weiter und gegen 24:00 Uhr waren wir in Strückhausen bei Westje. Ich ging um das mir gezeigt Haus und klopfte an irgendein Fenster. Auf einmal hörte ich die bekannte Stimme meiner Mutter im schlesischen Dialekt: „Hurch a moll Ernst, iss hott doch gekloppt“. Jetzt war Ich zu Hause, trotzdem wir keines mehr hatten.

Es gab nur ein kleines Zimmer, ein Bett für zwei Leute, ein Schrank, ein Stuhl. Sie konnten sich nur einzeln ausziehen, so eng war es. Das war aber nicht einmalig, sondern war in den Flüchtlingswohnungen Gang und Gäbe. Es war auch nur zum Schlafen. Essen und Wohnen tat man in der großen Küche der Familie Westje. Ich schlief die eine Nacht in der Wohnstube, dann bekam ich ein Bett in der Kammer des Sohnes Willi. Willi hatte nur noch ein Bein und eine Prothese, er war ein prima Kumpel.

Auch die zwei Westje Familien Fritz und Sohn Hinrich hatten nicht viel Wohnraum zur Verfügung. Wir hatten es, wie soll ich sagen, menschlich sehr gut, wenn man heute die Zustände als unmenschlich betrachten würde. Meine Eltern wurden von allen Onkel und Tante Burghardt genannt. Wir halfen alle in der Landwirtschaft, aber im Winter war nicht viel zu machen. Das Bauernhaus war im norddeutschen Stil gebaut, das heißt, Stall, Scheune und Wohnhaus bildeten eine Einheit. Hier musste ich nachts etliche Male zum Wasser lassen aufstehen. Im Winter waren die Füße noch nicht richtig warm im Bett und da musste ich schon wieder raus.

Herr Westje sagte, ich solle mich erst mal erholen, bis ich eine richtige Arbeit annähme. Ich bekam langsam Schuldgefühle, da ich mich von Herrn Westje gegenüber seinen Söhnen bevorzugt fühlte. Daraufhin war ich froh, als er mir einen Arbeitsplatz beim benachbarten Bauern anbot. Am 1. Mai 1947 trat ich die Arbeitsstelle bei Bauer Beckhusen an. Ich verdiente im Monat 60 Reichsmark. Das Geld hatte keinen Wert. Nur im Tauschgeschäft und auf dem Schwarzmarkt konnte man etwas bekommen. So bekam ich einmal für mein altes Fahrrad eine neue Decke von meinem Chef, die einen Tauschwert von einem Pfund Butter hatte. Nachdem im Juni 1948 die Deutsche Mark eingeführt wurde, kaufte ich mir ein gutes Fahrrad für 200 DM. Ich verdiente aber nur 65 DM im Monat.

Bis Anfang 1950 blieb ich bei Bauer Beckhusen, Doch dann kam deren früherer Arbeiter aus der Kriegsgefangenschaft zurück. Seine Frau wohnte noch im Arbeiterhaus des Bauern. Von Mai bis November war ich noch bei Bauer Kaper in Schmalenfleht. Auch hier hatte ich einen guten Arbeitsplatz und gute menschliche Beziehungen zur Familie Kaper und Scheitz. Im November 1950 zogen wir zu meinem Bruder nach Wehrheim im Taunus. Er hatte für uns Schon 30 Morgen Land gepachtet. Ich bemühte mich, eine Hofreite zu erwerben. Die Behörden genehmigten mir aber kein Darlehen zum Erwerb, da ich nicht verheiratet war. Am 9. Juli 1955 heiratete ich in Seulberg im Taunus Lydia Etzel, deren Eltern einen landwirtschafltichen Betrieb besaßen.

Anschließend an diese Erzählungen gibt es meine Erinnerungen:

„Meine-Lebenserinnerungen_Ausschnitt-Wehrheim“

Auf meiner Internetseite http://ernst.burghardt-seulberg.de/

Opublikowano w Internecie: 2007-11-25

Moja młodość: na wojnie i w niewoli”

przez Ernsta Burghardta

W 2000 roku pisałem o przeżyciach z młodości, które czytali także bliscy i znajomi. Niektórzy czytelnicy, w tym młodzi ludzie, prosili mnie o ich publikację. Opisy opieram na notatkach, które zrobiłem po powrocie do domu z niewoli rosyjskiej. Zwolniono mnie 10 sierpnia 1946 r. 5 września 1946 roku zacząłem spisywać swoje przeżycia. Dalsze moje notatki były następnie kontynuowane jako dziennik prywatny, a później jako dziennik zawodowy. Dzisiaj, w 2007 roku, dokonałem małych zmian z osobistego punktu widzenia, ale nie mają one wpływu na doświadczenia. Moje doświadczenia żołnierskie to tylko krótki okres długiej i brutalnej wojny. Kiedy nasze dzieci, a później wnuki, skończyły 17 lat, byłem wdzięczny i usatysfakcjonowany, że mogły w spokoju przeżyć swoją młodość. Teraz chcę zdać relację z tego, czego doświadczyłam i cierpiałam przez te lata.

„Lata mojego dzieciństwa w Grünhartau” – relacja ta, publikowana już w „Heimatblatt”, kończy się słowami: „Tak wczesnym rankiem 12 grudnia 1944 roku mój ojciec zawiózł mnie naszym koniem i wozem do pociągu w Warkotsch . To był mój ostatni wyjazd na nasz Śląsk.” Tutaj małe sprostowanie. Nie był to 12 grudnia, ale 14 grudnia 1944 r., gdyż 12 grudnia 1944 r. otrzymałem wezwanie telefoniczne, a 13 grudnia 1944 r. wezwanie pisemne.

14 grudnia 1944 roku musiałem stawić się w „Dywizji Brandenburskiej” w Cottbus, do której przydzielono mnie podczas zbiórki. Przed wojną była to ochotnicza jednostka specjalna, podobnie jak „Dywizja Grossdeutschland”, do której później należeliśmy. To prowadzi mnie do opisu moich czasów jako rekruta. W Cottbusie przeszkoliliśmy się na pierwszej linii frontu w prowizorycznym zakwaterowaniu. Naszą usługą była wiedza o broni i praktyka strzelecka. Podczas czyszczenia broni towarzysz oddał strzał z karabinu i zranił go w udo. Przeciwko rannemu mężczyźnie wszczęto postępowanie w sprawie samookaleczenia. Nie wiem, jak to się skończyło. Na Święta Bożego Narodzenia otrzymaliśmy specjalne posiłki oraz mieliśmy pierwsze i ostatnie wyjście.

W styczniu 1945 roku byliśmy już rozlokowani w mieście Forst im Rosengarten. Często byliśmy pod ostrzałem artylerii i samolotów wroga. Stąd przydzielono nas do straży mostowej na jazie na Nysie.

W lutym nasz kolejny most znajdował się w pobliżu Markersdorfu, którego mieliśmy strzec. Naszym zadaniem była obrona lub wysadzenie krótkiego mostu na małej rzece. Ponieważ nie zetknęliśmy się jeszcze z wrogiem, na mostku było nas tylko dwóch. Detonator do wysadzenia mostu znajdował się na środku mostu. Krytyka ze strony naszego kierownictwa była taka: „Typowy SS”, ponieważ SS przygotowało most do wysadzenia. Zainstalowano zapalnik czasowy, który powodował opóźnienie detonacji materiałów wybuchowych. Ale stało się tak: 13 lutego 1945 roku ja i mój towarzysz znaleźliśmy się, zgodnie z przepisami, po wrogiej stronie mostu. W nocy przyszedł mieszkaniec Markersdorfu i powiedział, że Rosjanie są w mieście. Nie wierzyliśmy i powiedzieliśmy mu, że to będzie „Hiwichs”. Hiwichowie byli obcokrajowcami, którzy walczyli po stronie niemieckiej. W trakcie rozmowy przeszliśmy z nim z powrotem przez most. Potem sam poszedłem znowu na stronę wroga i zobaczyłem, że coś się porusza przed mostem. W pierwszej chwili myślałem, że to nasi towarzysze mieli wysadzić most. Ale o świcie zobaczyłem, że postacie miały na sobie okrągłe stalowe hełmy, co oznaczało, że były wrogami. Odwróciłem się i pobiegłem z powrotem przez most. Natychmiast rozpoczął się ogień z karabinów maszynowych. Most miał ceglaną balustradę, więc kule i rykoszety gwizdały mi wokół uszu. Poczułem się przeszywany kulami i uciekłem, żeby ratować życie. Nie wstydzę się powiedzieć, że bardzo się bałam podczas tego chrztu bojowego. Właściwie moim obowiązkiem byłoby stanąć na moście wśród gradu kul, poszukać detonatora i go odpalić. Nigdy nie zapomnę tego dnia.

Kiedy dotarłem na drugi koniec mostu, mój towarzysz był już w drodze do kwatery, która była w pobliskim młynie, a ja pobiegłem za nim. Lider naszej grupy próbował zdetonować ładunek wybuchowy za pomocą zdalnego detonatora, ale bez powodzenia. Podczas tego pierwszego kontaktu z wrogiem straciłem wszystko, co posiadałem prywatnie. Jak się później dowiedziałem, moja rodzinna wieś Grünhartau również została zdobyta przez Rosjan 13 lutego i tego też dnia miała miejsce najstraszniejsza noc bombardowań w Dreźnie.

Teraz wraz z innymi towarzyszami próbowaliśmy dotrzeć do lasu pod ostrzałem, co nam się udało. Nasze tymczasowe zakwaterowanie znajdowało się na stacji kolejowej niedaleko Taubendorfu domek. Musieliśmy stać na straży dniem i nocą, bo wróg był za lasem. Stawanie w nocy na straży w lesie było „straszne”, bo nie było widać ręki przed oczami. Jeśli doszło do pęknięcia i krzyknąłeś „Zwolnienie warunkowe”, nie miało to żadnego sensu. Hałas mógł być spowodowany przez naturę, przez najbliższego wartownika, a przynajmniej przez wroga. Zbadano pozycje wroga za pomocą oddziałów zwiadowczych i, jeśli to możliwe, „organizowano” żywność, ponieważ nasze zapasy nie działały dobrze.

Nasza firma została ponownie przeniesiona. Kolejne tygodnie charakteryzowały się atakiem i obroną. Kiedyś kontratakowaliśmy czołgami. Kiedy czołgi wycofały się z powodu braku paliwa, my też musieliśmy wracać. Po zebraniu kompanii (około 300 ludzi) odkryliśmy, że tylko 50 ludzi nie odniosło obrażeń. Podczas przechodzenia przez polanę towarzysze zostali zastrzeleni przez snajperów. W kolejnym kontrataku odbiliśmy wioskę. Rosjanie ponieśli ciężkie straty, w tym kobieta-komisarz.

Znowu nas wycofano i przybyliśmy na wyspę Heide na szkolenie pionierskie. Oprócz budowy mostów pontonowych ćwiczyliśmy głównie walkę przeciwpancerną z użyciem min przeciwpancernych, min przeciwpancernych i granatów rakietowych. Szkolono nas także w stawianiu min przed atakiem piechoty. Nasza jednostka nazywała się „Batalion Panzersturmpionier Großdeutschland”. Po tym krótkim szkoleniu wysłano nas na front.

14 kwietnia 1945 roku zawieziono nas na pozycję ciężarówką. Tam też otrzymaliśmy ostatnią pocztę polową wojny. Otrzymałem także 5 listów. Jedynym łącznikiem pomiędzy domem a żołnierzami były listy pocztowe. Nasza matka pisała prawie każdego wieczoru do jednego z nas, dzieci, które jako żołnierze rozproszyły się we wszystkich kierunkach. Korespondowałem także z przyjaciółmi i kuzynami w moim wieku. Listy te znalazły się także w ostatnim mailu.

Zostawiliśmy ciężarówkę w pobliżu Rothenburga an der Neisse. Naszym wyposażeniem były karabiny maszynowe, karabiny szturmowe i bazooki. Przy wejściu do naszego okopu stanął dowódca generalny Wielkich Niemiec, aby się z nami pożegnać, co również było niezwykłe. Miał tylko lewe ramię i podawał rękę każdemu żołnierzowi. Poinstruowano nas, co do tego stanowiska, zachęcającymi słowami, ale bez hitlerowskich pozdrowień i propagandowych haseł.

Uwaga tymczasowa: W 2003 roku dowiedziałem się, że istnieje książka o pracy stowarzyszeń Wielkich Niemiec. Zapisy z tamtych dni wojny na tym froncie potwierdzają moje twierdzenia. Patrząc na mapę tego frontu, jestem pewien, że kierownictwo wiedziało, że Rosjanie się tu przebijają. Z tego powodu na to stanowisko wysyłano głównie nas, 17-latków bez żon i dzieci. Można było przewidzieć, że niewielu przeżyje. Ale w życiu wciąż zdarzają się cuda i dzięki Bogu miałam w nich udział wiele razy w życiu. Później czytelnik nie będzie już w stanie wyobrazić sobie tych przeżyć. Powie: „Ja bym tam nie poszedł.” Ale biorąc pod uwagę panujący stan wojenny, oznaczałoby to pewną śmierć. Każdy, kto opuszcza wojsko bez rozkazu wymarszu, jest dezerterem i został zastrzelony. Niemniej jednak w tych beznadziejnych czasach wielu żołnierzy próbowało znaleźć prywatne schronienie. Jeśli zostali złapani przez żandarmerię, którą nazywaliśmy „psami łańcuchowymi”, rozstrzeliwano ich lub, jak widzieliśmy w Spremmbergu, wieszano na drzewach i latarniach w celu odstraszenia. Mieli na szyi napis: „Byłem zbyt tchórzliwy, żeby walczyć za ojczyznę”. Głębokie wrażenie wywarł na mnie fakt, że po ponad 60 latach nadal mam to przed oczami. Kiedyś też musieliśmy brać udział jako widzowie w strzelaninie do dezerterów.

Wróćmy teraz do naszego okopu nad Nysą.

Po niesamowicie spokojnej nocy 16 kwietnia 1945 r., nad ranem rozpoczął się ostrzał. Rosjanie ostrzeliwali naszą pozycję ze wszystkich dostępnych dział i wyrzutni rakiet. Walec ogniowy podszedł do nas i pozostał na naszej pozycji przez 3,5 godziny. Nie da się czegoś takiego opisać. Siedzieliśmy w swojej norze i czekaliśmy na „koniec”. Kiedy bójka dobiegła końca, a dym i mgła opadły, odkryliśmy, że nasza trójka wciąż żyje i nie jest ranna. Ale 50 do 100 metrów przed nami mijały nas masowo niezliczone rosyjskie czołgi z piechotą. Jeden strzał od nas i bylibyśmy trupami. Zostaliśmy w dziurze, dopóki Rosjanie nie ruszyli dalej. Następnie przeczołgaliśmy się po ziemi zaoranej przez muszle z powrotem do lasu, gdzie spotkaliśmy innych ocalałych. Zebraliśmy się na wzgórzu w lesie niedaleko Niesky. Dotarły tam także dwa niemieckie działa szturmowe. Pojazdy opancerzone z armatą w Bo zabezpieczyli nasze wzgórze przed rosyjskimi próbami ataku granatami wybuchowymi.

Ponieważ byliśmy za frontem rosyjskim, nasze grupy zwiadowcze rozeznały sytuację. Pewnej nocy rozstaliśmy się w milczeniu. Wszystko, co grzechotało, zostało odłożone, pozostała tylko łyżka i widelec. Pod osłoną lasów i zarośli ominięto pozycje rosyjskie i o świcie pod wodzą starszego kapitana dotarliśmy na skraj lasu. Na otwartym polu stał czołg Tygrys, który trzymał Rosjan na dystans i udało nam się uratować. Działa szturmowe również mijały pozycje wroga leśną ścieżką bez jednego wystrzału. My, żołnierze, nie mieliśmy pojęcia, ilu towarzyszy zostało zabitych i rannych. Było to około 20 kwietnia 1945 roku.

Po dniu odpoczynku i dobrego jedzenia zebraliśmy się ponownie. Naszym uzbrojeniem na SPW (pojeździe opancerzonym) były karabiny maszynowe, karabiny szturmowe i bazooki. Pojazdy były opancerzone, ale otwarte u góry. Był to pojazd gąsienicowy, sterowany za pomocą dwóch przednich kół i hamulców łańcuchowych, ale to nie zadziałało. Dlatego raz wjechaliśmy w drzewo, a innym razem przewróciliśmy się, bo jedna strona pojazdu zjechała w dół na jezdni, a druga spowodowała przechylenie się na poziomą ścianę.

W rejonie Budziszyna przeprowadziliśmy kontratak i schwytaliśmy kilku Rosjan. To zaangażowanie naszego stowarzyszenia jest również wspomniane w książce. Gdy staliśmy pod ścianą domu, dostaliśmy się pod ostrzał moździerzowy. Nagle towarzysz obok mnie leżał cicho na moich kolanach, nie żył, odłamek utkwił mu w szyi. Jak mówi pieśń „Miałem towarzysza” z 1789 r.: „Leciała kula, czy to dla mnie, czy to dla ciebie? To go rozerwało, leży u moich stóp, jakby był kawałkiem mnie.” Martwego towarzysza „porzucono” w szpitalu polowym i ruszyliśmy do kolejnej misji. Trwało to dzień i noc i w każdej chwili można było umrzeć śmiercią bohatera, jak to wtedy nazywano. Nagle zostaliśmy odciągnięci. SPW zostały załadowane na wagony towarowe i pojechały przez Hirschberg, Glatz, Mittelwalde do Hannsdorf, gdzie nas rozładowano. Nikt nie wiedział, jaki jest sens i cel tej podróży. 6 maja 1945 roku byliśmy w Glatz i staliśmy na stacji kolejowej. Napisałem do mojej matki ostatni list pocztą polową, który również ona otrzymała. Już kilka kilometrów dalej znajdowała się w Nieder Rahten. Podobnie jak wszyscy pozostali mieszkańcy miasta, matka uciekła tam przed zbliżającym się frontem rosyjskim. W wieku 57 lat nasz ojciec był na froncie i walczył z Volkssturmem. Volkssturm obejmował wszystkich, którzy nie byli żołnierzami.

Z Glatz pojechaliśmy naszym pociągiem towarowym obok Grafenort, gdzie zatrzymywali się pozostali mieszkańcy Grünhartau. W Glatz nie byłoby dla mnie problemem opuszczenie wojska i szukanie schronienia u matki. Ale to była wciąż wojna i psy łańcuchowe były aktywne aż do ostatniego dnia. Ponieważ tylko my, którzy przeżyliśmy, możemy o tym informować, nie możemy sobie wyobrazić, ile osób tragicznie nie przeżyło ostatnich kilku dni. W Glatz na stacji kolejowej po raz pierwszy powiedziano nam, że wojna wkrótce się skończy. Powinniśmy być gotowi do walki z wojskami amerykańskimi przeciwko Rosjanom.

Jechaliśmy na zachód od Hannsdorfu uzbrojeni jak poprzednio w nasze SPW i chcieliśmy przeprawić się przez Mołdawię. Po drodze otrzymaliśmy ulotki od Czechów z informacją, że od 8 maja wojna się skończyła. Ponieważ Rosjanin był przed nami nad Wełtawą, dalej nie mogliśmy dojechać. Wyszliśmy z SPW, zdemontowaliśmy broń i bez broni uciekliśmy do lasu na zachodzie. To było prawdopodobnie od 9 do 10 maja.

W tym momencie chcę trochę nadrobić zaległości. Odkąd 14 grudnia 1944 roku zostałem powołany do wojska, zawsze przebywałem z przyjacielem Willim. Byliśmy tego samego wzrostu i dlatego zawsze staliśmy obok siebie. Na pewno nie było to nic specjalnego i zdarzało się często. Inni żołnierze byli razem może 4 lata. Ale my oboje chodziliśmy już razem do szkoły rolniczej zimą 1943/44 i zanim zostaliśmy powołani do RAD (Służby Pracy Rzeszy) w Prusach Zachodnich.

Ale tego wieczoru dotarliśmy do drogi, która była zajęta rosyjskimi pojazdami. Przechodziliśmy przez ulicę pojedynczo, w przerwach w ruchu. Gdy siedmiu towarzyszy dotarło na miejsce, przybyły niekończące się kolumny. Austriak i ja wciąż leżeliśmy na polu i nie mogliśmy przejść przez ulicę. Mieliśmy taką możliwość tylko w ciemności, ale naszych towarzyszy już tam nie było, łącznie z moim przyjacielem Willim. Szliśmy dalej nocą, kierując się jedynie gwiazdami. Potem oboje spieraliśmy się, w którym kierunku powinniśmy iść dalej. Rozdzieliliśmy się więc i każdy poszedł w swoją stronę domek. Musieliśmy stać na straży dniem i nocą, bo wróg był za lasem. Stawanie w nocy na straży w lesie było „straszne”, bo nie było widać ręki przed oczami. Jeśli doszło do pęknięcia i krzyknąłeś „Zwolnienie warunkowe”, nie miało to żadnego sensu. Hałas mógł być spowodowany przez naturę, przez najbliższego wartownika, a przynajmniej przez wroga. Zbadano pozycje wroga za pomocą oddziałów zwiadowczych i, jeśli to możliwe, „organizowano” żywność, ponieważ nasze zapasy nie działały dobrze.

Wróćmy teraz do naszego okopu nad Nysą.

Byłem głodny i spragniony. Zaspokoiłam pragnienie wodą ze strumienia, a woda nigdy nie smakowała tak dobrze. Kiedy po południu odkryłem leśny dom, było mi obojętne, co będzie dalej. Zakradłem się od tyłu i wszedłem do środka. W domu była stara matka i poprosiłem ją o jedzenie. Skinęła głową i odgrzała mi zupę, którą od razu zjadłem. Dała mi też jasno do zrozumienia, że właśnie przyjechali tu Rosjanie i zabrali ze sobą jej syna. Dała mi jeszcze kilka kromek chleba, żebym zabrał ze sobą. Następnie uścisnąłem jej dłoń, serdecznie podziękowałem i szybko zniknąłem z powrotem w lesie. Szedłem w poprzednim kierunku może przez pięć minut lub dłużej. Kiedy doszedłem do małej leśnej polany, nie mogłem uwierzyć własnym oczom. Siedmiu moich towarzyszy, których straciłem poprzedniego wieczoru, siedziało i omawiało sytuację. Całą noc i cały dzień chodziłem po lesie, a nie ścieżkach, i znów się tu wszyscy spotkaliśmy. Więc nadal zdarzają się cuda. Ponieważ nie mieli jeszcze nic do jedzenia, podzieliliśmy się moim chlebem.

Kolejną noc wędrowaliśmy po lesie. Był już 12 maja, kiedy kontynuowaliśmy wędrówkę na zachód i odpoczywaliśmy na skraju lasu. Znowu zastanawialiśmy się, co powinniśmy zrobić. Byliśmy już prawie u kresu nerwów, gdy nagle zza rogu wyjechał Panjewagen (rosyjska ciężarówka skrzyniowa ciągnięta przez dwa konie Panje). Załoga, gdy nas zobaczyła, natychmiast wystrzeliła w powietrze i krzyknęła po rosyjsku „ręce do góry”. Nie mieliśmy szans na ucieczkę i poddaliśmy się. Kapitan rosyjski i jeszcze kilku żołnierzy zaprowadzili nas do następnej wioski. Tam kazał Czeszce przynieść nam mleko i chleb, żebyśmy mogli się najeść do syta. Zaproponował nam także papierosa. Po pierwszym zaciągnięciu się na czczo zrobiło nam się niedobrze. Nie spodziewaliśmy się takiego chwytu, a na pewno zdarzało się to rzadko. Oficer rosyjski wysłał nas wówczas w towarzystwie uzbrojonego Czecha do obozu jenieckiego w Taborze. W drodze do Taboru natrafiliśmy na zaporę czołgową. Tutaj pijany rosyjski oficer z pistoletem w dłoni próbował usunąć barierę przeciwpancerną. Kiedy przyjechaliśmy, musieliśmy mu natychmiast pomóc słowami Rosjanina „dawei dawei”, co oznacza „szybko, szybko”. Te rosyjskie słowa powinny zostać z nami na długo. Potem nastąpiła niekończąca się procesja żołnierzy niemieckich zmierzających do obozu jenieckiego. Ustawiliśmy się niepozornie, bo z doświadczenia wynika, że pijany Rosjanin był dla nas zbyt niebezpieczny. I tak znaleźliśmy się w obozie jenieckim w Taborze z 60 000 mężczyzn na świeżym powietrzu, otoczeni drutem kolczastym i strażnikami. Szukaliśmy małego wzniesienia przypominającego kretowisko, na którym przykucnęliśmy. Potem zdjęliśmy kurtkę i powiesiliśmy ją sobie do snu.

Następnego dnia policzono sto osób i przydzielono im kawałek ziemi na nocleg. Do zjedzenia było ¾ litra grochówki i nic więcej. Po kilku dniach nie mogliśmy już ich jeść, mimo że byliśmy głodni. Dopiero gdy dostaliśmy chleb, mogliśmy je ponownie połknąć. Wiele propagandy prowadzono za pomocą głośników. Mówiono na przykład: „Wszyscy wracacie do domu, ale stopniowo”. Jeśli ktoś mówił, że jedziemy do Rosji, był zamykany. I tak zaczęło się kłamstwo, które trwało aż do ostatniego dnia. Później dostaliśmy plandeki gazowe. To był jakiś wodoodporny papier, którym się przykryliśmy. Później zbudowaliśmy sobie miejsce do spania, układając wokół niego ziemię i przykrywając plandeką gazową. Pięciowarstwowa warstwa plandek gazowych i rozciągnięte między nimi druty przetrwały nawet gradobicie. Byliśmy w tym jak kołki w puszce.

W dniach 5-8 czerwca załadowano nas do bydlęcych wagonów i pojechaliśmy przez Wiedeń, Pressburg, Budapeszt i Bukareszt do Fuchsschani w Rumunii. Podczas tej podróży 10 czerwca staliśmy na bocznicy dworca kolejowego w Austrii. Na bocznicach kursowały także pociągi do transportu wojsk rosyjskich. Ci pijani żołnierze podeszli do naszych wagonów i chcieli nas przeszukać. Filcowanie oznacza przejście przez wszystko i zabranie tego, co potrzebne. Ale to już było szeroko robione w obozie, gdzie musieliśmy się rozebrać do naga, a następnie udać się na przeszukanie. Tutaj, na stacji kolejowej w Austrii, do naszego wagonu nr 53 weszli żołnierze. Przede wszystkim był tam major z odciągniętym pistoletem, który ledwo trzymał się na nogach. Nie znaleźli nic poza pilnikiem do paznokci jako „narzędziem zbrodni”. Następnie weszli do wagonu nr 51. Nagle rozległ się strzał, a Rosjanie krzyknęli: „Niemcy strzelali”. Przyszło więcej żołnierzy, strzelali i uderzali wóz żelaznymi kratami. Kiedy D Gdy sytuacja się uspokoiła, samochody od 51 wzwyż, w tym i nasz, zepchnięto na miejsce parkingowe przed dworcem. Ci, którzy pozostali przy życiu w wagonie 51, musieli wykopać dół w pobliżu torów i wrzucić do niego zwłoki. Potem musieli stanąć przed grobem i też zostali rozstrzelani. Od czasu do czasu strzelano także w stronę grobu. Nie wiem już, kto zamknął grób. My z wagonów 53 i 52 byliśmy świadkami tej rzezi, a wszystko to miało miejsce po wojnie. Mogliśmy i musieliśmy być tego świadkami przez zakratowane włazy wagonu. Mieliśmy w powozie towarzysza, który rozumiał trochę języka rosyjskiego. W naszym samochodzie panowała martwa cisza. Wszyscy myśleli, teraz nasza kolej. Na bocznicy nie dano nam nic do jedzenia i picia. Nie byliśmy głodni, po prostu spragnieni. W tym krótkim czasie przeżyliśmy wiele śmierci i nieszczęścia, ale to było najstraszniejsze. Jak się później dowiedzieliśmy, zginęło wszystkich 50 ludzi w wozie, z wyjątkiem kapitana.

Następnie nasze wagony ponownie połączono i pociąg jechał dalej do Fuchsschani, gdzie kończy się europejski tor, a zaczyna rosyjski szerokotorowy. Obóz przejściowy widziały setki tysięcy jeńców wojennych, których następnie wywieziono w bezkres ziemi rosyjskiej. Jak się teraz dowiedziałem, z obozem zapoznał się także Braunsdorf Fritze z Grünhartau. W obozie dostawaliśmy inne jedzenie i nie mogliśmy zejść z Thunder Beam. Promień pioruna był drewnianą belką umieszczoną przed wykopem, na którym ludzie siadali, aby sobie ulżyć. Tam też miały miejsce sceny nie do opisania. Na obozie byliśmy od 21 do 23 czerwca i już wiedzieliśmy na 100%, że jedziemy do Rosji. W środku wagonu wycięto dziurę. Toaletę tworzyła drewniana rama o wysokości około 30 cm. Po obu stronach aż do drzwi zamontowano łóżeczka dziecięce, dzięki czemu w samochodzie mogło leżeć ponad 50 osób.

Nasz pociąg składał się z 60 wagonów i był ciągnięty i pchany przez dwie lub trzy lokomotywy, w zależności od terenu. Najpierw pojechaliśmy w kierunku Krymu, a następnie na północ przez Kijów, Charków i Moskwę do Permu (Mołotowa). O ile wiem, to tam zaczął się rosyjski obszar pracy przymusowej z obozami pracy przymusowej. Pojechaliśmy kilka 100 km dalej na północ do Baskaji. Do celu dotarliśmy 6 lipca, więc nasza podróż trwała cztery tygodnie. Baskaja, znajdowała się przy głównej linii kolejowej. Był elektryczny i co 10 minut z północy na południe kursował pociąg towarowy pełen węgla. Jedzenie podczas podróży składało się prawie wyłącznie z suszonych warzyw. To było za mało, ale dobrze tolerowane. Chleb otrzymywaliśmy nieregularnie, kiedy był dostępny.

W Baskaji jedzenie było kiepskie. Była tylko cienka zupa wodna i żadnego chleba. Byliśmy też bardzo osłabieni po podróży. W studni pozostała jeszcze bryła lodu z zeszłej zimy. Baraki, w których mieliśmy spać, były gęsto robactwo, ale nie nadawały się do zamieszkania. Rozbiliśmy obóz na podwórku. Dopiero po zagazowaniu mogliśmy się wprowadzić.

Przy dworcu kolejowym zbudowaliśmy pierwszy murowany budynek, lokomotywownię. Nie było maszyn budowlanych, wszystko robiono ręcznie. Jedzenie było lepsze i było 600 gramów chleba dziennie. Ale był tylko ten chleb, także dla ludności. Ale zupy były zawsze rzadkie, głównie rosół Kapuster (bulion ziołowy). Do picia było mnóstwo herbaty z igieł świerkowych. Wcześnie rano, między szóstą a siódmą, była herbata i nic więcej. Do pracy chodziliśmy od 8.00 do 16.00. Jedzenie podano o godzinie 18:00. Ja, jak wielu innych, stopniowo zjadałam wszystko, aż poszłam spać. Miało to tę zaletę, że nie zostało skradzione. Nawet szczury, które odwiedzały nas w nocy, nie zjadły tego od nas. Kto bowiem nie jadł chleba, używał go w nocy jako poduszki.

Praca odbywała się wyłącznie na akord. Jeśli robotnik osiągnął swój cel w 101% lub więcej, otrzymywał dodatkowo ¼ litra kaszy (np. kaszy jaglanej). Dla słabych był to cel nieosiągalny. Moja siła robocza mieściła się w średnim zakresie. Nie wyczerpałem organizmu 4 łyżkami kaszy. Ale nie straciłem nadziei, że jeszcze wrócę do domu. Wiedzieliśmy, że zginęło wielu więźniów, ale nie mogliśmy zgadnąć ilu. Pierwszy transport zbiorowy wrócił do domu w październiku. To głównie Polaków, Czechów i Austriaków Rosjanie po prostu zabierali ze sobą. Zebrano ich ze wszystkich obozów i przewieziono do domów.

Nasz obóz został rozwiązany i dotarliśmy do Cremertschek. Obóz znajdował się 100 km lub 300 km dalej na północ. 100 km nie ma znaczenia, zawsze była to wycieczka jednodniowa. Od 10 listopada węgiel ładowaliśmy do wagonu za pomocą przenośnika taśmowego w szybie węglowym naziemnym. Nasze godziny pracy wynosiły od 16:00 do 23:30, łącznie z 15 listopada. Przeciwko O 22:00 węgle zaczęły się osuwać i przewróciły mnie. Natychmiast straciłem zmysły i towarzysze zabrali mnie do obozu, gdzie obudziłem się około ósmej rano. Kiedy przyszedł do mnie niemiecki lekarz i mnie zobaczył, powiedział: „Och, ty jeszcze żyjesz, nie dałbym za ciebie ani 5 fenigów więcej. Przez dziurę w głowie widać było mózg”. Po zbadaniu przez rosyjskiego lekarza obozowego zostałem wysłany do rosyjskiego szpitala z niemieckim medykiem. Lekarzem domowym był niemiecki lekarz z Wołgi, który także doskonale mówił po niemiecku. Leżałam na stole operacyjnym w celu leczenia. Najpierw asystent medyczny zgolił włosy wokół rany. To był największy ból. Lekarz zaszył teraz ranę. Krew napłynęła mi do ust i oczu. Wszystko odbyło się bez znieczulenia i bez leków. Każdy, kto nie przeżył leczenia, miał pecha. Ale to był standard dla wszystkich pacjentów w tym domu. Po prostu nic tam nie było. Dostałem bandaż na głowę, który bolał z powodu obrzęku rany.

17 listopada w dniu moich 18. urodzin nie mogłam spać ani jeść z powodu bólu. Miałem czas, aby pomyśleć o swoich urodzinach z poprzednich lat dzieciństwa, a także o moich rodzicach, rodzeństwie, przyjaciołach i znajomych. W ciągu następnych kilku dni, gdy ból ustąpił, był to mój najlepszy czas w niewoli. Codziennie dostawałem z obozu ¾ litra gotówki, nigdy wcześniej nie dostawałem tak dużo. A jedzenie na co dzień dostawałam ze szpitala, nie wiem, czy mi się to należało. Jedzenie dostarczali mi także zaprzyjaźnieni z Niemcami pacjenci, którzy nie mogli jeść z powodu bólu. Tak, też było coś takiego. Jedzenie było również doprawione odrobiną tłuszczu, którego mój żołądek nie rozpoznał. W rezultacie dostałem biegunki od wszystkich dobrych rzeczy. W tym baraku, który był szpitalem, przebywali jedynie ludzie ciężko ranni, m.in.: B. Oparzenia. Byłem jedynym Niemcem w obozie. Baraki podzielono na część sypialną, czyli salę chorych, salę operacyjną oraz kuchnię i zaplecze sanitarne. Było też miło i ciepło, o czym nie wiedzieliśmy. I leżeliśmy w łóżkach, a nie na pryczy jak w obozie. Wszyscy ludzie, z wyjątkiem nas, więźniów, którzy mieszkali w tym rejonie za Permem, byli robotnikami przymusowymi. Z jakiegoś powodu, głównie politycznego, zostali tam skazani na pracę przymusową. Dlatego był tam niemiecki lekarz z Wołgi. Niemcy z Wołgi zostali w czasie wojny wypędzeni ze swojej ojczyzny i rozproszeni po całej Rosji.

Na tym oddziale szpitalnym spotkałem młodego Rosjanina, który mówił trochę po niemiecku. Opowiedział mi, że w czasie wojny pracował u rolnika w Meklemburgii. Było mu tam dobrze. Kiedy armia rosyjska go „uwolniła”, został skazany na obóz pracy na Uralu. Teraz kolejny dialog z tym Rosjaninem. Kiedy lekarz przyszedł do mnie podczas obchodów, zapytał płynnie po niemiecku: „No, poważnie, jak się masz?” Odpowiedziałem: „No, całkiem dobrze”. Potem ten Rosjanin powiedział: „Dlaczego zawsze mówisz całkiem dobrze , ty tylko w połowie: „Idzie dobrze”. Miał rację. Tę część niewoli opisałem nieco szerzej, gdyż jako niemiecki jeniec wojenny miałem okazję leczyć się z powodu odniesionych obrażeń w rosyjskim obozie szpitalnym i dzięki temu poznać także życie prywatne Rosjan w teren obozu pracy.

4 grudnia zostałam wypisana ze szpitala z powodu braku miejsca i uznana za zdolną do leczenia szpitalnego. Miałem przyjść po 10 dniach na kontrolę. Przekazałem ten raport rosyjskiemu lekarzowi obozowemu. Ponieważ znalezisk nie udało się już później odnaleźć, sprawa była dla niej zakończona. Nie byłam zdolna do pracy, ale też nie nadawałam się do pójścia do szpitala.

8 grudnia zostałem przydzielony przez strażnika obozowego do piłowania drewna. Ponieważ po wypadku nie miałam własnego ubrania zimowego, zamoczyłam się w nieodpowiednich filcowych butach, które zmarzły mi w palcach. Podczas ostrej zimy załogi robocze nosiły filcowe buty, spodnie z podszewką, futra i futrzane czapki. Nie mieliśmy żadnych majtek ani podkoszulek. Moje zmarznięte palce u nóg i stopy owinięto papierowym bandażem i nadal nie mogłem pracować. Bandaż się nie zmienił, a palce u nóg śmierdziały. Myślałam, że zgniją. W okresie świąt Bożego Narodzenia brud został usunięty z palców u nóg i oto pod spodem utworzyła się nowa skóra. To niewiarygodne, jak organizm może sobie pomóc bez maści i leków. Ale nadal odczuwałem ból przez lata, gdy było zimno.

Mniej więcej w tym czasie wystąpiła także duża fala zimna, która wyniosła -40°C, a pewnego ranka osiągnęła nawet -56°C. Nie pozwolono nam opuścić baraków. Następnego dnia znów było łagodniej. W drodze do pracy strażnicy zwracali uwagę, czy więzień ma biały nos. Ponieważ wtedy natychmiast została natarta śniegiem. 24 grudnia 1945 był z chochlą pełną zupy wodnej i 200 gramami Chleb głodne Święta Bożego Narodzenia. Jedzenie było tak mało, bo mroźna zima oznaczała, że pociąg nie dostarczał zapasów i to odbijało się na wszystkich. Kiedy znów dotarło jedzenie, my, więźniowie, musieliśmy pomagać w jego rozładunku w nocy. Od czasu do czasu można też coś „zorganizować”, a nawet coś zjeść. Owies koński był również popularny, jeśli można go było zdobyć. Mielono go w dwóch puszkach, a następnie gotowano w zupie owsianej. Niemiecki przywódca obozu przeszedł w Wigilię po barakach i powiedział kilka słów. Nie pamiętam, czy śpiewaliśmy też kolędę. Prawdopodobnie wszyscy myśleliśmy o domu, ale nasz chłód emocjonalny był prawdopodobnie zbyt głęboki, aby płakać. Dziś nikt tego nie zrozumie, łącznie ze mną, ale tak było.

Nasze baraki mieszkalne były długie i miały podwójne ściany. Wejście znajdowało się pośrodku. Na każdym końcu baraku znajdowały się kominki. Był to „piec” ceglany z dużym otworem paleniskowym, w którym można było palić metrowe polana. Zimą ogień palił dzień i noc. Ale tuż przed nim było ciepło. Drewna było pod dostatkiem, trzeba było je tylko zanieść z lasu do domu. Później od czasu do czasu jedliśmy też rybę. Śledzia podzielono na około 20 kawałków i rozlosowano głowę, ponieważ była to największa część. Latem jedliśmy też w lesie roszponkę, a wiosną jedliśmy młode liście jarzębiny, które mają pyszny aromat. Zimą zostałem wysłany do pracy w magazynie z innymi towarzyszami. Główki kapusty (Krapuster) leżały na świeżym powietrzu i były głęboko zamarznięte. Rozerwano je z pryszczami i wrzucono do kotła na zupę kapusterską. Pracując w magazynie udało nam się ugotować kilka ziemniaków na płycie piekarnika pod odwróconą foremką. Smakowały wtedy tak dobrze, że powiedzieliśmy, że zrobimy to samo, gdy wrócimy do domu. W tamtych czasach na wpół przypalone ziemniaki smakowały lepiej niż dzisiejsze ziemniaki gotowane z dużą ilością sosu maślanego. Gazety były także dostępne dla miejscowej ludności. Ziemniaki znajdowały się w baraku, w którym temperaturę dodatnią utrzymywano poprzez ogrzewanie drewnem.

Ubrania odwszawiano raz w miesiącu. Powieszono je w pomieszczeniu sauny, w którym temperatura miała wynosić od 80 do 100°. Ale nie było tak gorąco, żeby wszy naprawdę się ożywiły, a następnie dobrze rozprzestrzeniły. W ten dzień w saunie mogliśmy dokładnie umyć się od stóp do głów, łącznie z koszulami. Zostało to natychmiast wysuszone i założone z powrotem, ponieważ mieliśmy tylko jeden. Wszystkie włosy ogolono także od stóp do głów za pomocą ręcznej maszynki do strzyżenia włosów. Ale maszyna była nudna, więc nie było fajnie. Cięcia dokonali towarzysze niemieccy. W tych higienicznych warunkach strzyżenie włosów było koniecznością.

W lutym odbyło się poważne śledztwo. Badano pełnię policzków pośladkowych osób zdolnych do pracy. Jeżeli w ostatniej rezerwie organizmu jeszcze coś pozostawało, trafiano do drugiej grupy, czyli „w pełni zdolnej do pracy”. Ja też trafiłam do tej grupy, ale poczułam się bardzo słabo. Dołączyłem do pracowników leśnych, najcięższa praca. Grupa, myślę, że czterech mężczyzn, pracowała razem, a kilku zarabiało dodatkowe jedzenie (Kash) pracując na akord. Nie nadawałem się do tego, żadna grupa mnie nie chciała. Potem zrobiłem w lesie „Kulturę”, jak ją nazywali Rosjanie. Paliłem gałęzie sosny przez cztery tygodnie. Śnieg był głęboki na około metr, a drzewa zostały wycięte ponad śniegiem. Ale śnieg był twardy, więc po nim przeszliśmy. Dbałem o to, aby ogień zawsze dobrze się palił i utrzymywałem się na powierzchni. Podróż do lasu i z powrotem była już wystarczająco intensywna. W kwietniu zostałem umieszczony w grupie trzeciej. Pracując sześć godzin, zbudowaliśmy baraki i oczyściliśmy patyki. Od listopada do maja cały czas panowała zima, ale potem pogoda od razu zamieniła się w lato.

W czerwcu odbyło się kolejne ważne śledztwo. Zdolni do pracy musieli ustawić się w kolejce na dziedzińcu, rozebrać się, a komisja sanitarna przeszła przez szeregi jak na paradzie. Dotknięte zostały także wątpliwe policzki pośladków. Ci, którzy nie byli w stanie pracować, łącznie ze mną w tym czasie, byli w szpitalu dokładnie badani, a nawet słuchani i pytani o ból. Odpowiedziałem, że niedawno doznałem urazu głowy i że pochylanie się powodowało u mnie zawroty głowy i czarne widzenie. Lekarz mi uwierzył i zostałem wpisany na listę. Spośród kilkuset więźniów obozu na liście znalazło się zaledwie 35. Hasła wahały się od „powrotu do domu” po „wyjazd na Krym, aby odpocząć”. Mieliśmy nadzieję, że uda nam się wrócić do domu, ale brakowało nam wiary. Całkiem sporo Towarzysze przekazali nam adresy ze swojej ojczyzny. Powinniśmy przynieść od nich znak życia. Ale już raz pisaliśmy, ale nie mieliśmy na to karty Czerwonego Krzyża. Dla uspokojenia mogliśmy pisać na domowych kartkach z kory brzozowej. Te dołączone karty zostały odkryte kilka tygodni później u strażnika obozowego jako podkładka pod głowę. Prawdziwą kartę Czerwonego Krzyża napisałem 7 kwietnia 1946 roku. Ponieważ prawdopodobnie wyjechała dopiero na Śląsk i została wysłana po wygnaniu rodziców, przypuszczam, że wraz z moimi rodzicami przybyła do północnych Niemiec wiosną 1947 roku.

Teraz wracamy do naszego obozu.

Nagle powiedziano, że osoby z listy powinny natychmiast wyjść. Po dwóch godzinach musieliśmy wracać do baraków. Zdarzyło się to kilka razy i nagle nas zabrano. Tutaj również zostałem oddzielony od mojego przyjaciela Williego, który wrócił w okolice Lüneburga dopiero na początku lat pięćdziesiątych. Między 8 a 10 lipca 1946 roku zabrano nas dalej na północ, do Jawei. Transport został zorganizowany w obozie. Inni chorzy stali w grupach i rozmawiali o tym, gdzie byli i czego doświadczyli. Tak się złożyło, że usłyszałem Ślązaka mówiącego o „Breslau” i „Grünhartau”, moim rodzinnym mieście. Nazywał się Ohnesorge i poślubił Martę Ludwig von Grünhartau. Handlowała wówczas jajkami i masłem i była powszechnie znana. Nie poznałem towarzysza Ohnesorge'a w małej wiosce Grünhartau, ale tutaj, 5000 km od domu, spotkaliśmy się po raz pierwszy. Tak więc w pierwszym obozie Baskaja tylko na krótko spotkałem kolegę ze szkoły z Kampen, kiedy przechodziłem. Był to Horst Pfeiffer, który miał wtedy jeszcze na sobie mundur HJ, ponieważ prawdopodobnie pełnił służbę w HJ, kiedy aresztowali go Rosjanie. I tak wszyscy mieliśmy na sobie ubrania Wehrmachtu.

Po złożeniu transportu udaliśmy się na południe. Znów był to pociąg towarowy, taki sam jak ten w podróży tamtej, tyle że luki nie były zakratowane. Jedzenie też było teraz lepsze. W Polsce dostaliśmy też biały chleb. Dopiero ponowna zmiana toru kolejowego w Brześciu wzmocniła naszą nadzieję, że rzeczywiście uda nam się wrócić do domu. Do tej pory byliśmy tylko okłamywani, nie wierzyliśmy już w nic tak szybko. Uwierzyliśmy w to dopiero, gdy usłyszeliśmy język niemiecki we Frankfurcie nad Odrą i gościliśmy u Niemieckiego Czerwonego Krzyża. Nasz transport z Rosji znowu trwał cztery tygodnie. Po wydaniu wypisu oficjalnie dowiedzieliśmy się, że ze względu na wywózkę ludności nie wolno nam już wyjeżdżać na Śląsk. Uznano nas więc za bezdomnych i wysłano do obozu dla bezdomnych w Dwasieden koło Saßnitz na Rugii.

Nasz ojciec służył w Volkssturmie do końca wojny, a potem ponownie odwiedził naszą matkę, która jak wszyscy uciekła przed Rosjanami w Góry Glatzer. Ucieczka została zorganizowana i zarządzana. Powrót do Grünhartau zatwierdzono w połowie maja. Zniszczone i brudne mieszkania trzeba było ponownie nadawać do zamieszkania i zapewnić żywność. Trzeba było grzebać zwłoki i trupy. W pobliżu leżały miny i amunicja. Dzieci z rodzin Siegemund i Ullmann zginęły, a wiele z nich zostało rannych podczas posługiwania się bazooką. Pani Friem również nadepnęła na twarz na polu i straciła nogę. Dwoje dzieci zostało rannych. Szczegółowy raport z ucieczki i wypędzenia Polaków opisano w książce „Nasza wieś Grünhartau”. Został opracowany przez Ilse Tobis w 1984 roku.

W 1945 r. okupanci nakazali skierowanie do naszych domów obywateli polskich wypędzonych z Galicji przez Rosjan. Po roku wspólnego życia Niemców i Polaków, 8 sierpnia 1946 r. polska milicja wygnała pierwszych Grünhartauerów. Nasi rodzice też tam byli. Tego samego dnia przybyłem z niewoli we Frankfurcie nad Odrą, a następnie przybyłem na Rugię. Natychmiast napisałam do naszych krewnych w Berlinie, aby dowiedzieć się, gdzie są nasi rodzice. Dostałem telegram: „Rodzice jeszcze w domu”. Zgłosiłem się do pracy jako rolnik. Muszę podziękować mojemu 19-latkowi, że dostał pracę u Kaliusa w Buschwitz koło Bergen. Po kwarantannie rozpocząłem pracę 26 sierpnia. 5 września zacząłem spisywać swoje wpisy w pamiętniku z czasów wojny i niewoli.

Nagrania te są także podstawą mojego „raportu doświadczeń”. Wykonywałem wszystkie prace rolnicze w Buschwitz i miałem co jeść. Mój stan zdrowia był znośny. Z powodu niedożywienia doszło do zatrzymania wody w organizmie ze znanymi konsekwencjami. Rolnik Kalius prowadził 400-hektarowe gospodarstwo rolne. Ale Rosjanie podzielili duże gospodarstwa i oddali je robotnikom pozostawiłem kierownictwu. Pan Kalius otrzymał gospodarstwo o powierzchni zaledwie 30 hektarów, ponieważ jego żona była Szwedką i w czasach hitlerowskich przebywała w więzieniu, rzekomo za rzeź na czarno.

16 września otrzymałem list z Berlina z adresami moich rodziców i brata Maxa, pierwsze listy od nich nadeszły 27 września. Było teraz jasne, że nasza rodzina przeżyła wszystkie niebezpieczeństwa wojny. Po wydaleniu ze Strückhausen w powiecie Wesermarsch rodzice zgłosili się i zostali zakwaterowani przez rolnika. Mój najstarszy brat był rzeźnikiem w Wehrheim im Taunus, a drugi brat nadal przebywał w niewoli w Jugosławii. Wszystkie miejsca, o których nigdy wcześniej nie słyszałeś.

Po długiej wymianie listów pomiędzy rodzicami i bratem zdecydowałem się 2 grudnia 1946 roku wyjechać na Zachód. Wyrejestrowałem się z policji w Buschwitz i po wojnie do Berlina pojechałem dopiero pociągiem osobowym. Z rosyjskim zaświadczeniem o wypisie podróżowałem nawet za darmo. W Berlinie po raz pierwszy pojechałem do krewnych. 5 grudnia zgłosiłem się do brytyjskiej centrali przy Invalidenstrasse 50. Wojskową ciężarówką zawieziono nas do Berlina-Staaken, gdzie zostaliśmy zbadani i odwszawieni. Po dopełnieniu wszystkich formalności do brytyjskiego pociągu do transportu wojska dołączono wagon osobowy, którym pojechaliśmy do Munsterlager. Każdy, kto chciał dostać się do strefy brytyjskiej, musiał przejść przez ten obóz uwolnienia. Był to także pierwszy raz, kiedy spotkaliśmy jeńców wojennych przebywających w innych krajach. Niektórzy z nich mieli ze sobą duże torby podróżne, które ciągnęli do domu. My z Rosji nie mieliśmy z tym żadnych problemów, nie mieliśmy nic.

Zostaliśmy dokładnie zbadani w prawdziwym szpitalu. Ze względu na niedożywienie miałem do wyboru pobyt na oddziale szpitalnym przez dwa do trzech tygodni lub wypisanie do domu. Koledzy ze szpitala zaproponowali mi, abym zdecydował się na zwolnienie, bo powinienem udać się do rolnika. Posłuchałem rady i zostałem zwolniony 22 grudnia. Dostaliśmy pieniądze, chyba 50 marek niemieckich, płaszcz i nowy wełniany koc, który później stał się moją pierwszą parą spodni. 23 grudnia zawieziono nas ciężarówką na stację kolejową. Zostałem wyładowany na stacji kolejowej w Oldenburgu i złapałem ostatni pociąg do Brake. Dotarłem tam o 21:30 w ciemną noc. Gdzie jest teraz Strückhausen? Zapytałem ludzi, a potem młodą parę. Oni też tędy chodzili i znali nawet gospodarza Westje (Pralnia), u którego mieszkali moi rodzice. Do mety pozostało jeszcze 8 km. Nie dawały mi spokoju zmarznięte palce u nóg, podobnie jak czarny lód na brukowanych ulicach. Podróż wydawała się wiecznością. Dom można było zobaczyć tylko od czasu do czasu, ponieważ wiele domów znajdowało się dalej. Kiedy dzisiaj jadę tą trasą, często wracam myślami do tamtej nocy. Od 1976 roku prawie co roku jeździmy do Jaderberg na spotkanie w Grünhartau i wracamy w miejsce wspomnień.

Kiedy tej nocy w drodze do Strückhausen jechał w naszą stronę samochód, ukryliśmy się na poboczu drogi. Jak mi powiedzieli moi towarzysze, godzina policyjna obowiązywała o 23:30. Jeśli to żandarmeria, zabiorą nas i zamkną na noc. Jechaliśmy dalej i około północy byliśmy w Strückhausen niedaleko Westje. Obeszłam wskazany mi dom i zapukałam w jakieś okno. Nagle usłyszałem znajomy głos mojej mamy w gwarze śląskiej: „Rusz małego Ernsta, jest gorąco, ale puka”. Teraz byłem w domu, choć już go nie mieliśmy.

Był tylko jeden mały pokój, łóżko dla dwóch osób, szafa, krzesło. Mogli zdejmować ubrania tylko pojedynczo, było tak ciasno. Ale to nie było wyjątkowe; to była powszechna praktyka w mieszkaniach dla uchodźców. Służył też tylko do spania. Jedzenie i życie odbywało się w dużej kuchni rodziny Westje. Jedną noc spałam w salonie, potem dostałem łóżko w pokoju mojego syna Williego. Willi miał tylko jedną nogę i protezę, był świetnym kumplem.

Dwie rodziny Westje, Fritz i syn Hinrich, również nie miały zbyt wiele wolnego miejsca do życia. Jakbym to ujął, żyło nam się bardzo dobrze, choć dziś warunki można by uznać za nieludzkie. Wszyscy nazywali moich rodziców wujkiem i ciocią Burghardt. Wszyscy pomagaliśmy w rolnictwie, ale zimą nie było zbyt wiele do roboty. Gospodarstwo zbudowano w stylu północnoniemieckim, co oznacza, że stajnia, stodoła i dom tworzyły całość. Tutaj musiałem kilka razy wstawać w nocy, żeby oddać mocz. Zimą nie było mi w łóżku zbyt ciepło w stopy i znów musiałem wychodzić.

Pan Westje powiedział, że powinienem najpierw odpocząć, dopóki nie znajdę prawdziwej pracy. Zacząłem mieć poczucie winy, bo czułem, że pan Westje faworyzował go ponad synami. Potem byłem szczęśliwy, kiedy dał mi ar zaproponował pracę u sąsiedniego rolnika. 1 maja 1947 roku rozpocząłem pracę w firmie Bauer Beckhusen. Zarabiałem 60 marek miesięcznie. Pieniądze nie miały żadnej wartości. Można było coś zdobyć jedynie w drodze wymiany barterowej i na czarnym rynku. Kiedyś dostałem od szefa nowy koc na mój stary rower, którego wartość wymienna wynosiła funt masła. Po wprowadzeniu marki niemieckiej w czerwcu 1948 roku kupiłem dobry rower za 200 DM, ale zarabiałem tylko 65 DM miesięcznie.

U gospodarza Beckhusena przebywałem do początków 1950 r., ale wtedy z niewoli wrócił ich dawny pracownik. Jego żona nadal mieszkała w domu robotniczym rolnika. Od maja do listopada byłem w Bauer Kaper w Schmalenfleht. Tutaj także miałem dobrą pracę i dobre relacje międzyludzkie z rodzinami Kaperów i Scheitzów. W listopadzie 1950 roku przeprowadziliśmy się do Wehrheim im Taunus, aby zamieszkać z moim bratem. Wynajął dla nas już 30 akrów ziemi. Próbowałem zdobyć prawo jazdy. Władze nie udzieliły mi jednak pożyczki na zakup, ponieważ nie byłem żonaty. 9 lipca 1955 roku w Seulbergu w Taunus poślubiłem Lydię Etzel, której rodzice byli właścicielami gospodarstwa rolnego.

Poniżej te historie to moje wspomnienia:

„Moje-życie-wspomnienia_wycinek-Wehrheim”

Na mojej stronie internetowej http://ernst.burghardt-seulberg.de/